ویروس هوشمند ویروس بی‌عرضه میزبان خود را می‌کُشد اما ویروس باهوش در کنار آن می‌ماند. ــــجیمز لاولاک شاید با خواندن عنوان «سیارۀ ویروس‌ها» گمان بریم که این هم یکی از همان ترفندهای معمول بازاریابی در جلب مخاطب و فروش بیشتر است نه ادعایی علمی که بر پایۀ شواهد موثق قرار دارد. تقریباً از چهار میلیارد سال پیش حیات بر روی سیارۀ زمین در اشکال گوناگون و متنوع خود وجود داشته و بسیاری جانداران بر روی آن زیسته و منقرض شده‌اند. چه دلیلی دارد که این سیاره را تنها به نام یکی از جانداران آن بخوانیم؟ چه تضمینی وجود دارد که ویروس‌ها، همچون بسیاری دیگر از گونه‌های جاندارن روزی منقرض نشوند؟ به نظر می‌رسد که نویسنده کتاب به خوبی با پرسش‌هایی از این دست آشناست و در کتاب خود تلاش می‌کند تا نشان دهد چرا زمین به راستی سیارۀ ویروس‌هاست. ویروس‌ها علی‌رغم اندازۀ کوچک و ساختار زیستی ساده‌شان که عموماً متشکل از پوسته‌ای پروتئینی حاوی چند ژن است، قادرند از طریق تزریق ژن‌ها و پروتئین‌های خود به درون سلول میزبان، کنترل آنها را در دست گرفته و از امکانات سلول میزبان برای تولید نسخه‌های جدید خود استفاده کنند. موفقیت این روش تکثیر چنان چشمگیر است که برخی ویروس‌ها…
زندگی در تبعید دوبراوکا اوگرشیچ، نویسندۀ کروات، در ۱۹۹۲ تبعید شد و کشوری را برای همیشه ترک کرد که به دلیل مناقشات و کشمکش‌های مداوم در حال تلاشی و تکه‌تکه شدن بود. میراث فرهنگی یوگوسلاوی که اوگرشیچ در آن بالیده بود ــ‌همان ترکیب پان‌ـ‌اسلاو که تا پیش از آن سال با سیاست‌های سختگیرانۀ تیتوگراها حفظ شده بود‌ــ ناگهان از بین رفت و، در نتیجۀ آن، فساد سیاسی‌ای شکل گرفت که تا به امروز ادامه دارد. در کتاب «موزۀ تسلیم بی‌قید و شرط»، اوگرشیچ به بررسی زندگی در تبعید می‌پردازد و بازگوکنندۀ داستانی است که فراتر از تجربۀ شخصی خود او است. اگرچه «موزۀ تسلیم بی‌قید و شرط» به‌وضوح شرح‌حال اوگرشیچ است، به‌خوبی به داستان زندگی دیگر تبعیدی‌ها پیوند خورده است. در طول رمان به‌ندرت به درد و رنج جسمانی‌ای ناشی از زندگی در تبعید اشاره می‌شود و تمرکز بر احساس فقدانی است که آرام‌آرام وجود تبعیدی‌ها را فرامی‌گیرد. بسیاری از یوگوسلاوها، قبل از فروپاشی یوگوسلاوی، در قالب گروه‌های مختلف برای کار و زندگی به دیگر کشورها سفر می‌کردند، اما زندگی جهان‌‌وطنی، وقتی سفر بدل به تبعید می‌شود و وطن برای همیشه از دست می‌رود به‌طرز غریبی دگرگون می‌شود. …
ادبیات بی‌موضع وجود ندارد «تابستانی با پروست» از ماتیاس چوکه و «مقلد صدا» از توماس برنهارد تازه‌ترین ترجمه‌های ناصر غیاثی هستند که هر دو در نشر نو منتشر شده‌اند. ماتیاس چوکه، نویسنده آلمانی‌زبان سوئیسی است و چند سال پیش رمانی از او با عنوان «ابرها بزرگ بودند و سفید بودند و در گذر» با ترجمه ناصر غیاثی به فارسی منتشر شد و در واقع این اولین اثری بود که از او در ایران منتشر می‌شد. چوکه در سال 1954 متولد شده و هنوز در قید حیات است و غیاثی در ترجمه هر دو کتاب با او در ارتباط بوده است. چوکه به‌جز داستان‌نویسی، دستی هم در تئاتر و سینما دارد. «تابستانی با پروست» اثری غیرداستانی است که می‌توان آن را مواجهه چوکه با «در جست‌وجوی زمان از دست رفته» مارسل پروست دانست. چوکه در طول یک تابستان رمان پروست را می‌خواند؛ آن‌طور که خودش می‌گوید همچون سرباز عرصه شطرنج: جمله به جمله و صفحه به صفحه و در معیت یک فرهنگ لغت و یک دانشنامه و همچنین مکاتباتی مدام با چند اهل فن درباره رمان. چوکه در آغاز قصدی برای نوشتن اثری انتقادی درباره رمان پروست نداشته اما وقتی شروع به خواندنش می‌کند به مرور با بسیاری از کلیشه‌ها و…
حلزون؛ میزانِ موزونِ جهان هر کتاب آیینه‌ای است برای مخاطب. خواننده در سیاهیِ کلمات، آن چیزی را درمی‌یابد که مدام در جستجو و سودای آن به سر می‌برد. هر کتاب در شأنِ مخاطبِ خویش نازل می‌شود و هر مخاطب باید هر کتاب را چنان بخواند که گویی برای او نوشته شده است. چه درست می‌گفت عین‌القضات! «صدای غذا خوردن یک حلزون وحشی: ماجرای واقعی یک زن و یک شکمپا» برای من بیش و پیش از آنکه حکایتِ «تاریخِ طبیعی» باشد، روایتِ چگونه زیستن بود و «برای آموختنِ معنای زندگی، استادی بهتر از جان به دربردگانِ تاریخِ حیات نیست.» ماجرا از آنجا آغاز می‌شود که «الیزابت تووا بایلی» دچار حمله‌ای ویروسی می‌شود که او را زمینگیر می‌کند و او ناچار به تختخواب گره می‌خورَد و با کمترین حرکاتِ ممکن روزها را پشت سر می‌گذارد. تووا بایلی هنگامی که با صندلی چرخ‌دار به اتاق پزشک می‌رسد خود را در میان بیمارانی می‌یابد که در سکوت انتظار می‌کشیدند؛ گو اینکه هر کدام‌شان از سیاره‌ای دور به آن مطب سفر کرده‌اند. مسافرانی که بدل به «همراهانِ خاموشِ یکدیگر» شده بودند. بایلی معتقد است که «ما همه گروگان‌های زمان هستیم... و از میان ما آنها که بیمارند حامل ترس‌های خاموش کسانی هستند…
اِما استعارۀ آزادی | اِما استعاره‌ای است از آزادی و تغییر رژیم! گئورگ دراگُمان در گفت‌وگویی مفصل از ساحره می‌گوید؛ رمانی که رومانی پس از دیکتاتور را روایت می‌کند گئورگ دراگُمان نویسنده و مترجم رومانیایی‌ـ‌مجارستانی در پانزده‌سالگی مجبور می‌شود به همراه خانواده‌اش رومانی را ترک کند و به مجارستان پناهنده شود. او فروپاشی رژیم دیکتاتوری را در نوجوانی خود به چشم دیده است و در رمان‌هایش، شاه سفید و ساحره، می‌کوشد آن روزگار را به‌نحوی بدیع به تصویر بکشد. ساحره روایت رومانیِ پس از چائوشسکو است، گرچه به‌صورت مستقیم حرفی از دیکتاتور به میان نمی‌آید. راویِ ساحره دخترکی سیزده‌ساله است به نام «اِما» که با روایت روزمرّگی‌هایش در کنار مادربزرگی که تازه به وجود او پی برده، قصهٔ رومانیِ سال‌های 1990 را نقل می‌کند و شبه‌دموکراسی‌ای را که پس از کمونیسم و وحشتِ نازیسم شکل گرفته است. دراگُمان در مصاحبه‌ای که با گابور اوربان داشته و در وب‌سایت https://litteraturehongroise.fr منتشر شده، به تحلیل ساحره پرداخته است. لازم به ذکر است که ساحره اولین رمان گئورگ دراگُمان است که به فارسی درمی‌آید و شاه سفید او نیز به‌زودی در نشر نو چاپ می‌شود. ■ بعد از شاه سفید، انتشارات…
فلسفۀ زیست‌شناسی فلسفۀ زیست‌شناسی، به تعبیر وسیع‌تر، بخشی از فلسفۀ علم است. اما... به تعبیری باریک‌تر می‌توان فلسفۀ علم را از فلسفۀ طبیعت تمییز داد. فلسفۀ علم در این تعبیر باریک‌تر، تلاشی برای درک فعالیت و محصولات خود علم است اما هنگامی که به فلسفۀ طبیعت می‌پردازیم، تلاش می‌کنیم که جهان و جایگاه ما در آن را درک کنیم. علم زیست‌شناسی به ابزاری همچون یک عدسی تبدیل می‌شود که از طریق آن به جهان طبیعت می‌نگریم. به این ترتیب علم به منبعی برای فلسفه تبدیل می‌شود و نه موضوعی برای آن. فلسفه دوستِ منتقدِ زیست‌شناسی است؛ دوستی که کمک می‌کند روشن‌تر بیندیشید و ایرادهایتان را برطرف کنید و در پایان احساس کنید که قوی‌تر شده‌اید. کتاب «فلسفۀ زیست‌شناسی» به دلیل زبان ساده و شفافش می‌تواند برای علاقه‌مندان به فلسفهٔ علم و پیامدهای مفهومی نظریه‌های زیست‌شناسی، و زیست‌شناسانی که به مبانی فلسفی رشتهٔ خود علاقه دارند، نقطهٔ آغاز بی‌همتایی باشد. نویسنده دربارهٔ هر کدام از مباحث اصلی فلسفهٔ زیست‌شناسی فقط به اندازه‌ای می‌گوید که اصطلاحاً خواننده را «سوار قطار» کند. فلسفهٔ زیست‌شناسی برای دیدن تصویر بزرگ‌تر، پیام‌های زیست‌شناسی و جهان‌بینی تکاملی، و برای مطالعهٔ انتقادی آثاری که در این زمینه منتشر شده، ابزاری است که به آن نیاز خواهید داشت. سمیر…
«دیگران» رمانی کوتاه با ترسیم یک روایت در دو نگاه «دیگران» رمانی مصوّر اثر «ماهراونسال اِریش» نویسندۀ ترکیه‌ای است که توسط «مژده الفت» به زیبایی به فارسی برگردانده شده است. ماهر اونسال در سال ۱۹۸۰ در «چاناکالۀ» ترکیه متولد شد. او که مترجم، نویسندۀ داستان‌کوتاه و رمان‌نویس است، اولین مجموعه‌داستانش را در سال ۲۰۱۲ میلادی به نام «فِرِدی در خانه گرومپ‌گرومپ می‌نوازد.» منتشر کرد که جایزۀ «داستان‌کوتاه ساییت فایک» را در سال ۲۰۱۴ از آن خود نمود. وی در اولین رمان خود، Dünya Bu Kadar، «دنیا همین‌قدر است» که در سال ۲۰۱۵ منتشر شد، راه‌های جدیدی از روایت را بررسی می‌کند که علاقه‌اش به داستان‌سرایی و ادبیات مدرن را منعکس می‌نماید. از این نویسنده دو رمان مصور نیز منتشر شده است. رمان «دیگران» که در سال ۲۰۱۷ منتشر شد، یکی از آنهاست. این رمان کوتاه صدوبیست صفحه‌ای از وجوه مختلفی قابل بررسی است که تلاش می‌کنیم تا در این مختصر به آنها بپردازیم. اما ابتدا خلاصه‌ای از رمان را می‌خوانیم. و اما خلاصه‌ای از رمان «دیگران»: خانواده‌ای شهرستانی از شهر کوچکی به نام «نیده» به استانبول کوچ می‌کنند؛ زیرا پدر خانواده که کارمند بانکی درآن شهر است، با توصیۀ نمایندۀ مجلس که از دوستان دوران کودکی‌اش می‌باشد، قرار است…
خاستگاه تئاتر نوین سیدعلی نصر (۱۲۷۳-۱۳۴۰) نمایشنامه‌نویس، کارگردان، بازیگر و مرد سیاست بود که او را پدر تئاتر ایران می‌خوانند. او از اولین بنیادگزاران نهادهای تئاتری و هنرپیشگی بود که تئاتر ملی (با همکاری محقق‌الدوله، ۱۲۹۰)، کمدی ایران (۱۲۹۵) و هنرستان هنرپیشگی (۱۳۱۸) را تأسیس کرد. در نمایش‌ها و نمایشنامه‌های طنزش از مسائل اجتماعی انتقاد می‌کرد و زندگی جامعۀ نوین ایرانی را می‌شکافت. صحنه و روشنگری از سه بخش اصلی تشکیل شده است: بخش اول، در ۱۱۷ صفحه، پیشگفتار و مقدمه است که زندگینامۀ مفصل سید علی نصر را دربردارد. این بخش را نوۀ نصر نوشته که کتاب حاضر به اهتمام او فراهم آمده است. بخش دوم که تنۀ اصلی کتاب را تشکیل می‌دهد نمایشنامه‌های نصر است و بخش سوم، مونولوگ‌ها، در ۸۸ صفحه، است. پایان‌بخش کتابْ اسناد و عکس‌هاست. بخشی از نمایشنامه‌های نصر اقتباس از آثار فرانسوی یا آثار ترجمه‌شده به زبان فرانسوی است. برخی نیز ترجمۀ مستقیم‌اند. نصر از برخوردش با متون خارجی با سه عنوان یاد کرده است: ترجمه، اقتباس، و ترجمه و اقتباس. اسم‌های اشخاص گاهی خارجی‌اند و گاهی از اسم‌های ایرانی به جای اسم‌های فرانسوی و انگلیسی استفاده شده است. نمایشنامه‌ها طبعاً بیشتر به زبان گفتار هستند که گاهی به ضرورتِ شخصیت و دیالوگ مناسبش،…
ژرژ پرک و «مردی که در خواب است» رمان فرانسوی در نیمۀ دوم قرن بیستم چند چهرۀ برجسته به خود دید. یکی از این چهره‌ها بی‌تردید ژرژ پرک است. پرک از سال 1967 تا آخر عمر عضو «اولیپو» بود، گروهی که مشخصۀ کارش پیوند زدن ادبیات و ریاضی در قالب قواعدی بود که به کمک ریاضیدانان گروه از این علم برگرفته و بر متون ادبیِ آفریدۀ اعضای شاعر و نویسنده بار می‌شدند، قواعدی که چارچوب فرمیِ اثر را می‌ساختند و عمل نوشتن را در نهایت به نوعی بازیِ متنی بدل می‌کردند. او در کنار رِمون کنو و ایتالو کالوینو از مشهورترین نویسندگان این گروه بود. پرک با نخستین کتاب منتشرشده‌اش «چیزها» در سال 1965 به شهرت رسید، رمان کوتاهی که جایزۀ رونودو را برایش به ارمغان آورد. کتاب دومش، «مردی که خواب است»، در سال 1967 منتشر شد. اثر بعدی‌اش «ناپدیدی»، یک شگفتیِ محض بود، تجربه‌ای دیوانه‌وار: نوشتن رمانی به زبان فرانسه با استفاده از کلماتی که ویژگیِ مشترک همۀ آنها فقدان حرف پربسامد e است! منتقدان «ناپدیدی» را به‌منزلۀ نخستین تجربۀ اولیپوییِ پرک روایتگر بی‌صدای غیاب والدین او دانسته‌اند و پرداخت هوشمندانه‌ای از ترومای جنگ جهانی، ترومایی که کار پرک را سالیان آزگار به مطب روانپزشک و…
