رؤیاهای انقلابی

انقلاب و آرمان

آرمان‌های انقلابی برابری، زندگی جمعی، اخلاقیات پرولتاریایی، و پرستش تکنولوژی، که در آرمانشهرباوری روسی ریشه دارد، مولّد طیف وسیعی از تجربیات و آزمون و خطاهای اجتماعی‌ در دهۀ نخست انقلاب اکتبر ۱۹۱۷ بود که بیان عملی خود را در جشنواره، نماد، داستان علمی، برنامه‌ریزی شهری و هنر پیدا کرد. ریچارد استایتز در این مطالعۀ گسترده و موشکافانه و تحلیلی، تصویری روشن از حیات انقلابی و عوامل فرهنگی، اعم از اسطوره و آیین و فرقه و نماد، ارائه می‌دهد؛ عواملی که در تقویت و نگه‌داشت و دوام تصورات انقلابی نقش اصلی داشته‌اند. آنچه به این تحقیق خوش‌خوان تاریخی وجاهت و جذابیت می‌بخشد بررسی مستدل اشکال اصلی تفکر آرمانشهرباورانه، انگیزه‌های اصلی و اثرات آن است. استایتز نشان می‌دهد که برخورد خصیصه‌های استبدادی در بینش بولشویکی با مشی آزادی‌خواهانه و آمال و آرزوهای بخش‌های گسترده‌ای از مردم اجتناب‌ناپذیر بود. به تعبیر استایتز، شورمندی تخیل آرمانشهری مایۀ اصلی و نیروی عاطفی پیش‌برندۀ انقلاب بولشویکی بود که در اوایل دهۀ ۱۹۳۰ جای خود را به مرکزگرایی دولت بوروکراتیک و الهیات استالینیسم داد. کتاب رؤیاهای انقلابی، چنان‌که منتقدی در مجلۀ بررسی‌های تاریخی آمریکا می‌گوید، کتابی نیست که صرفاً برای مورخان و علاقمندان تاریخ انقلاب روسیه سودمند باشد؛ هرکسی که به اندیشه‌های آرمانشهرباورانه و تجربیات آرمانشهری علاقمند است این کتاب را جذاب و خواندنی خواهد یافت. رؤیاهای انقلابی، به سبب دامنۀ وسیع مضامین و موضوعات و مقوله‌هایی که مؤلف بدان‌ها پرداخته است، برای دوست‌داران داستان‌های تخیلی و علمی، معماران، علاقمندان و کارشناسان بهره‌وری، کمون‌های دانشجویی، علاقمندان به آرا و اعمال رهبران بولشویک و محققان و علاقمندان به نظریه‌های انقلاب مفید است. شاید بتوان گفت که جذاب‌ترین وجه کتاب آمیختگی متوازن تاریخ سیاسی با مستنداتی از تاریخ اجتماعی و فرهنگی در جامعۀ روسی‌ست. این آمیختگی سبب روایی‌تر شدن متن و در نتیجه خوش‌خوان‌تر شدن آن شده است.

تحریریۀ نشر نو