آیا مرگ پایان کار ماست؟ آیا (دست‌کم از لحاظ فلسفی و عقلی) ممکن است که پس از مرگ نیز وجودِ ما دوام یابد؟ جهانِ بدونِ «من» چگونه خواهد بود؟ نزدیکانمان چه خواهند کرد و چه خواهند شد؟ در برابر مرگ چه واکنش فکری و عاطفی‌ای باید داشته باشیم؟ آیا ترس از مرگ معقول است؟ آیا مرگ واقعاً چیز بدی است؟ چه رابطه‌ای میان مرگ و پوچی یا معناداریِ زندگی هست؟ آیا نامیرایی امر مطلوبی‌ست؟ آیا پس از مردن شخص هم ممکن است سود یا زیانی به او برسد؟

کتاب پیش رو کوشش یک فیلسوف است برای پاسخ دادن به برخی از این پرسش‌ها. نویسندهٔ کتاب جفری اسکار فیلسوف اخلاق و استاد بازنشستهٔ دانشکدهٔ فلسفهٔ دانشگاه دارام است. پژوهش‌های او در حوزهٔ فلسفهٔ اخلاق طیف گسترده‌ای از موضوعات را در برمی‌گیرد؛ ازجمله مسئولیت اخلاقی، شجاعت، بخشودن، شرّ، فایده‌باوری، و مرگ. اسکار به حوزهٔ اخلاق باستان‌شناسی نیز علاقه دارد و از همین‌رو مدیر و یکی از مؤسسان «مرکز اخلاق میراث فرهنگی در دانشگاه دورام» است.

اکنون نشانه‌ای از درون جریان تاریکِ زمان سر برآورده است. سرنخی دقیق از این که کسی پایان زندگی آلبر کامو را رقم زده است.

در روز چهارم ژانویهٔ ۱۹۶۰ کامو در راه برگشت به پاریس همراه ناشرش میشل گالیمار و نیز آن و ژنین ــ دختر و همسر گالیمار ــ و همچنین سگشان در یک سانحهٔ هولناک جان باخت. عموماً مرگ آلبر کامو را تصادف تلقی می‌کنند اما جووانی کاتلّلی به شواهدی دست یافته که نشان می‌دهد ممکن است کامو به قتل رسیده باشد. کاتلّلی پس از سال‌ها تحقیقِ دقیق نشان می‌دهد که چرا سران اتحاد جماهیر شوروی سرسختانه در پی حذف آلبر کامو بوده‌اند. او پرسش‌های مهمی مطرح می‌کند که ممکن است پس از سال‌ها معمای مرگ نویسندهٔ شهیر قرن بیستم را روشن کند: مأموران کاگ‌ب چطور از بازگشت کامو و هم‌سفرهایش باخبر شدند؟ تلفن کامو به منشی‌اش شنود شده بود یا ماریا کاسارس، معشوقهٔ ابدی‌اش، با بی‌احتیاطی مرگ او را رقم زد؟ آیا کامو از مرگ خود خبر داشت که در نامه‌اش به کاسارس قول داد که شب چهارم ژانویه سر وقت به شام برسد، «مگر اینکه در جاده اتفاقی بیفتد»؟

مسئولیت و داوری

مسئولیت و داوری مجموعه‌ای است از هشت نوشتارِ مستقل و پیشترمنتشرنشده از هانا آرنت (۱۹۷۵-۱۹۰۶) که متعلق‌اند به دههٔ پایانیِ عمر او. آرنت در آیشمان در اورشلیم این پرسشِ مهیب را پیش کشید که چطور می‌شود مردی که نه شیطان است نه هیولا عاملِ اصلیِ یکی از وحشتناک‌ترین جنایات تاریخ بشر باشد. مسئولیت و داوری کوششِ او است در واپسین سال‌های عمر برای درکِ معنا و مفهومِ این جنبه از ذاتِ بشر. در جایی که معیارهای سنتیِ اخلاق نتوانستند فرهیخته‌ترین اعضای جامعهٔ متمدنِ آلمان را از دست یازیدن به شنیع‌ترین کارها بازبدارند، قوهٔ داوریِ انسان چطور خیر را از شر، و درست را از نادرست بازمی‌شناسد؟ آرنت را عموماً متفکری در زمینهٔ اندیشهٔ سیاسی می‌شناسند. اما در مقالات این مجموعه، مخصوصاً در «پرسش‌هایی از فلسفهٔ اخلاق» و «تفکر و ملاحظات اخلاقی»، اخلاق، به‌ویژه مسألهٔ تشخیص خیر از شر و ماهیت شر، جایگاهی محوری در تأملات آرنت می‌یابند. از همین رو است که مسئولیت و داوری اثری بسیار مهم است برای درک نگاه آرنت به اخلاق و همین‌طور سیاست.

مشتی غبار روایت زوال زناشویی‌ست. زنی که دیگر نمی‌تواند زندگی کسالت‌بار روستایی خود را در قصری نئوگوتیکی تحمل کند که شوهرش آن را نشانۀ ارج خانوادگی و غرور اشرافی می‌داند، محض سرگرمی بنا می‌کند به دلبری کردن از جوانی بی‌خاصیت و بی‌وجهه، و چندان بدین کار ادامه می‌دهد که زندگی شوهرش را نابود می‌کند. اما فقط به سبب اعمال زن نیست که شوهر به ورطۀ بی‌سرانجامی درمی‌غلتدد؛ او در ضمن فریفتۀ پندارهای خویش است. غرض داستان روایت رابطۀ زن و فاسق نیست؛ غرض نمایاندن انحطاط شوهر است بر اثرِ عمل زنی که نه از سر خودخواهی، بلکه از سر بی‌مسئولیتی زندگی‌ پسر و شوهرش را به سرانجامی شوم سوق می‌دهد. لحن وُ در این رمان که مشحون از توصیف  دقیق پدیده‌هاست، سرد و عاری از قضاوت است، بدین قصد که خواننده باور کند شخصیت‌ها و جدال‌هایشان با هم و  با خود کاملاً واقعی‌اند. اما در پس این توصیفات دقیق هیچ عمق، و بنابراین، هیچ احساسی نیست. نویسنده با این راهبرد روایی نقش وقایع‌نگار هوشمندی را ایفا می‌کند که نه علت بیماری، بلکه شوخی‌وار نشانه‌های درد اجتماعی جهان معاصر را برملا می‌سازد.