به‌دور از مردم شوریده

به‌دور از مردم شوریده: لحظه‌های شهودی هاردی

بعضی نویسندگان ذاتاً از همه‌چیز آگاه‌اند؛ دیگران از بسیاری چیزها ناآگاه‌اند. عده‌ای، همچون هنری جیمز و فلوبر، هم می‌توانند از مزایایی که استعدادشان به ارمغان می‌آورد بهترین بهره را ببرند و هم نبوغشان را در طی خلق اثر مهار کنند؛ اینان از همۀ امکانات هر موقعیتی آگاه‌اند و هرگز غافلگیر نمی‌شوند. از سوی دیگر، احساس می‌شود که نویسندگان ناآگاه، مانند دیکنز و اسکات، ناگهان و بی‌رضایت، برکشیده و به پیش رانده می‌شوند؛ موج که فرومی‌نشیند، آنان نمی‌دانند چه رخ داده است یا چرا رخ داده است. تامس هاردی را باید در میان اینان قرار داد. این لحظه‌های شهود را که دقیقاً آن قطعه‌های حاوی زیبایی و قدرت شگرف را توصیف می‌کند می‌توان در هر کتابی که تامس هاردی نوشته یافت.

با فعال شدن ناگهانی قدرتی که نه ما می‌توانیم پیش‌بینی‌اش کنیم و نه چنین می‌نماید که مهارش به دست هاردی است، صحنه‌ای از بقیۀ صحنه‌ها جدا می‌شود. گاری حامل جسد فَنی را می‌بینیم که در جاده زیر درختان خیس پیش می‌رود، گویی که همیشه و تک و تنها وجود داشته است؛ گوسفندان بادکرده را می‌بینیم که در میان شبدرها تقلا می‌کنند؛ تروی را می‌بینیم که شمشیرش را دور سر بت‌شبا که بی‌حرکت است می‌چرخاند، طره‌ای را از گیسوانش می‌بُرَد و کرم پروانه را با شمشیر از سینۀ او برمی‌دارد. درک چنین صحنه‌هایی که برای چشم واضح است ـــ اما نه‌فقط برای چشم، چون همۀ حواس درگیر است ـــ به‌تدریج در ما آغاز می‌شود ولی شکوه و زیبایی‌شان برجای می‌ماند.

نبوغ هاردی هنگام بروز نامشخص و هنگام تحقق متغیر بود، اما وقتی که آن لحظه فرامی‌رسید تحققی شکوهمند داشت. آن لحظه در غایت خود و به تمام معنا در «به‌دور از مردم شوریده» فرارسید. «به‌دور از مردم شوریده» نخستین اثری بود که تامس هاردی را، در مقام نویسندهٔ رمان، مشهور و محبوب همگان کرد. هنگامی که بت‌شبای زیبا وارث مزرعه‌ای می‌شود، عشق و علاقه سه خواستگار متفاوت را به جانب او می‌کشد: نخست گابریل که مردی ساده و بی‌آلایش است، دوم گروهبان فرانسیس جوان خوش‌پوش و لاابالی، و بالاخره آقای بالدوود مزرعه‌دار، مردی میانسال و مورداحترام. شاعر و روستایی، مرد شهوت‌پرست، مرد اندیشمند ملول، مرد فرهیخته، همگی به خدمت گرفته می‌شوند تا کتابی به وجود آید که، هر قدر هم که سلیقه‌ها به یک حال نماند، جایگاهش را در میان رمان‌های بزرگ انگلیسی حفظ می‌کند.

تحریریهٔ رسانۀ نو