در «روز ملخ» با جامعهای مواجه میشوید که با ازخودبیگانگیِ مضاعف به شکلی عجیب و غریب درآمده است: رشد بیامان رکود از جامعه آدمهای عجیب و غریبی ساخت، آدمهایی که هیچکدام نقشی در شکوفایی اسکناسهای سبز نداشتند و حالا ستارگان بلندپایۀ هالیوود هم داشتند بقیۀ افراد این جامعه را به آدمهای عجیب دیگری تبدیل میکردند.
اورسکیز در «چرا به علم اعتماد کنیم؟» قاطعانه از علم دفاع میکند و دلایل خود را در اینزمینه تبیین میکند که چرا ماهیت اجتماعیِ معرفت علمی بزرگترین قوت آن است و نیز مهمترین دلیلی که میتوان به علم اعتماد کرد. برخی از کتابهای این مؤلف از اینقرارند: «فروپاشی تمدن غربی: چشماندازی از آینده»، «سوداگران شک: معدودی دانشمند چطور حقیقت را دربارۀ مسائل مختلف از استعمال دخانیات گرفته تا گرمایش جهانی مخدوش کردهاند» و «رد رانش قارهای و صفحات زمینساخت: تاریخ درونی نظریۀ جدید زمینشناسی».
«دخترها در فکر همهچیز» حکایت اختراعات و ابداعاتی مهم است که به دست زنان در رهگذر تاریخ انجام شده است. کتاب با اشارهای ظریف به نقش زنی آغاز میشود که با ابداع روشی برای ثبت و اندازهگیری پارامترهایی که بر سلامت و تندرستی کودکان در بدو تولد دلالت دارند گامی بزرگ برای تحتکنترل داشتن سلامتی کودکان برداشت که نتیجۀ آن را در زندگی همۀ انسانها در همان لحظههای تولد میتوان دید.
مونتانللی در رمان «ژنرال دلا رُوِره» به ترسیم شخصیتی میپردازد که زمانی نقشی اساسی در مناسبات میان آلمانیها و ایتالیاییها، اعم از فاشیست و آزادیخواه، در جنگ دوم جهانی داشته است. دلا رُوِره، از همان آغاز داستان، با شکوهِ یک رهبر کاریزماتیک به تصویر کشیده میشود، کسی که وقتی وارد زندان میشود دوست و دشمن را به احترام و ستایش وامیدارد و ممکن نیست که کلام نافذش در کسی بیتأثیر بماند.
شیزوفرنی ــآنگونه که بولگاکف آن را میشناخت نه آنگونه که ما امروز میشناسیمــ یکی از موضوعات اصلی رمان «مرشد و مارگریتا» است: ولند آینۀ مسیح است، ایوان آینۀ مرشد است، پیلاتسِ معتقد آینۀ پیلاتسِ کافر است، انجیلِ بولگاکف آینۀ انجیلِ لوقا است، مسکوی آرام آینۀ اورشلیم پریشان است، و… . هرچیز مهمی در این رمان دو وجه متفاوت و دو شخصیت متضاد دارد. سرسپردگی اجباری به یک ایدئولوژی و خواست رهایی ارادی از آن همواره باعث میشود هرچیز و هرکس دو شخصیت مجزا داشته باشد و در دو جهت متفاوت رفتار کند.
از دوازده داستان مجموعه، هفت داستان دربارۀ عشق هستند. البته این داستانها دربارۀ چیزهای دیگر هم هستند، اما مسلماً عشق تم اصلی و برجستۀ آنهاست. و همه دربارۀ شکنندگی، رازآمیز بودن و فرّار بودن عشق. در همۀ این داستانها، معلوم است زیبایی عشق زمان درازی نمیپاید و همین موضوع عاشق را در تبدیل آن به وصلت دائم ــ ازدواج ــ به تردید میاندازد و چه بسا وقتی این وصلت به دلایل مختلف شکل نمیگیرد، عاشق به خودش میگوید «خوب شد با او ازدواج نکردم».
«فرشتۀ ظلمت»، فراتر از یک داستان ایدئولوژیک است؛ شرح مراقبههایی است درونی و شاعرانه و عارفانه و، به قول ارنستو ساباتو، جنونآمیز. بیخود نیست که ساباتو پیوسته هنر را مستمسکی برای دستیافتن به عالم غیب، که همان دنیای نهانی تصورات و تخیلات است، میخوانْد و میگفت هنرمندان و عرفا و دیوانگان، از منظر ارتباط با عالم غیب، شبیه همدیگرند. او همواره به آرتور رمبو اشاره میکرد: «درونبینی! باید به درون نگریست!»
«فریب طعمهها»، بنا به ادعای دو نویسندۀ برجستۀ آن، تراوشهای ذهنی دو متخصص علم اقتصاد نیست که در اتاقی نشسته و یک سری جمله را یکی بعد از دیگری نوشته باشند؛ برعکس، اندیشههایی که در این کتاب گرد آمده تا حد زیادی نمود راهکارهایی است که متخصصان امر در طول سالها، برای اطلاع از کمّ و کیف حقههای بازار و دنیای کسب و کار، عملاً آنها را آزمودهاند.
کتاب «معماهایی برای رازگشایی از عالم» یازده فصل اصلی دارد که بهترتیب عبارتاند از: «درآمدی بر فیزیک نوین»، «تقارن و قوانین بقا»، «شکست تقارن»، «قدرت ریاضیات ساده و انتزاعی»، «ریاضیات پادشهودی»، «شهود فیزیکی»، «فیزیک پادشهودی»، «طبیعت در فیزیک: تحلیل ابعادی»، «ناطبیعت و اعداد بزرگ»، «دوگانی» و «جمعبندی».
