ملاک موفقیت ترجمۀ ادبی ارزش زیباشناختی آن است | نویسنده: علی حزاعی‌فر | نقد ترجمه دکتر ژیواگو، باریس پاسترناک، ترجمۀ پروانه فخام‌زاده، نشرنو | باید از ناشر که در انتشار ترجمه بسیار حُسن سلیقه به کار برده‌اند بسیار تشکر کرد. باید گفت باریس پاسترناک بسیار خوشبخت بوده که رمان جاودانه‌اش سرانجام به این زیبایی ترجمه و چاپ شده است. کاغذ اعلا، جلد سخت، چاپ نفیس، همراه با نقاشی‌های زیبا. حقیقتاً همهٔ نویسندگانی که آثارشان را ترجمه می‌کنیم همین انتظار را از ما دارند و فقط ناشر است که می‌تواند چنین انتظاری را برآورده کند یا نکند. ما بی‌جهت مترجمان و و یراستاران بد را مجرمان ردیف اول می‌خوانیم. ناشر بیش از همه در قبال ترجمهٔ بد مسئول است و بیش از همه سزاوار تحسین در قبال ترجمه‌های خوب.

فقط دودهه پیش به‌سختی ۲۵ درصد از اطلاعات جهان دیجیتال بود. امروز تقریباً تمام اطلاعات آنلاین است. این سرنوشت و مزیت مشترک ماست که در طلوع تمدن اطلاعاتی زندگی کنیم. این چه نوع آینده‌ای خواهد بود؟ چه میراثی برای فرزندان، مردم و نسل‌های پس از آن باقی خواهیم گذاشت؟ در یک تمدن اطلاعاتی، زندگی ما به‌عنوان اطلاعات ارائه می‌شود و تحت‌تأثیر آن است. اما کیفیت این اطلاعات چیست؟ چه کسی این اطلاعات را می‌داند؟ چه کسی تصمیم می‌گیرد چه کسی بداند؟ تصمیم‌گیرنده کیست که چه کسی تصمیم بگیرد، چه کسی بداند؟ این‌ها سؤالات اساسی دانش، اقتدار و قدرت هستند که اکنون نظم اجتماعی ما را مشخص می‌کنند.

واقعه‌ای چون انقلاب فرانسه همچنان محل تحلیل است و پژوهشگران حوزه‌های مختلف علوم انسانی، هنوز می‌کوشند پرتوی تازه بر توصیف، تفسیر و تبیین آن بیفکنند. در بزرگداشت ۲۰۰سالگی این رویداد، تعداد ۱۷۰همایش در سراسر جهان برگزار شد؛ امری که خود به تنهایی نشان می‌دهد بحث و مناظره درباره این رخداد، چه رونقی دارد.

با خواندن کتاب مکالماتی دربارهٔ گیاهخواری اخلاقی متوجه می‌شویم مخالفان گوشت‌خواری، عمدتاً به دلیل هم‌رنگی با جامعه گوشت‌خواری را امری مقبول می‌شمارند و منطق و رفتارشان ازاین جهت شبیه برده‌دارانی است که مالکیت بر انسان را امری طبیعی قلمداد می‌کردند.

ماجرا از این قرار است: هانری برگسون (۱۸۵۹-۱۹۴۱) در زمان خودش شهرت و نفوذی گسترده داشت. واقعاً سلبریتی بود، به‌حدی که بانوان طبقات بالای جامعه سر درس‌های فلسفۀ او حاضر می‌شدند. اما با آن شهرت و محبوبیت، سالن زود پر می‌شد. به همین دلیل، آن بانوانِ فلسفه‌دوست خدمت‌کاران خود را یک ساعت زودتر می‌فرستادند تا برای آن‌ها جا بگیرند! یک ساعت زودتر هم می‌شد درس باستان‌شناسی تمدن آشور.

شکاک می‌گوید ما برای دفاع از عقل هیچ استدلال معتبری در دست نداریم و حتی بدتر از آن نمی‌توانیم در دست داشته باشیم. تنها مشتی شبه‌استدلال در اختیار داریم. انگاری نتیجه لاجرم این است که عقلانیت خود غیر عقلانی است. این نه تنها از نظر فلسفی نومیدکننده است که از نظر سیاسی نیز فاجعه‌بار است. زیرا شکاکیت زیرآب جامعه‌ی مدنی و اصول دموکراتیک را می‌زند، زیرآب جامعه‌ای که قرار است بر اساس عقل جمعی اداره شود و حاکمان پاسخگوی عقلانی حکومتگری‌شان باشند.

دکتر ژیواگو اولین بار به زبان ایتالیایی در سال ۱۹۵۷ در میلان ایتالیا چاپ شد. سال بعد ترجمه‌هایی از آن به زبان انگلیسی و چند زبان دیگر منتشر شد و نسخه‌های روسی کتاب نیز در ایتالیا و امریکا به چاپ رسید. از ترجمۀ ایتالیایی در روز اول ۶۰۰۰ نسخه به فروش رفت. انتشار این ترجمۀ ایتالیایی با سیل مقالات و اطلاعیه‌ها در اروپا و امریکا مواجه شد. در بهار ۱۹۵۸ شایعاتی مبنی بر اینکه پاسترناک کاندیدای احتمالی جایزۀ نوبل ادبیات آن سال است بر سر زبان‌ها افتاد. قبلاً هم نام او بارها برای دریافت نوبل ذکر شده بود. در ۲۳ اکتبر اعلام شد که او برندۀ قطعیِ جایزۀ نوبل آن سال است.

آقای مهدی خسروانی پدیدآورندهٔ شش عنوان از کتاب‌های مجموعهٔ «راهنمای اندیشه‌ورزانِ» نشرنو در طی روزهای گذشته اتهاماتی علیه این نشر مطرح و دیگران را به تکرار آن تشویق کرده‌اند. نشرنو ضروری می‌داند که نکاتی را در این باب توضیح دهد: در طی ۴۳ سال عمر نشرنو از میان چندصد طرف قرارداد تا کنون از اتحادیهٔ ناشران شکایت هیچ پدیدآورنده‌ای به این نشر ابلاغ نشده است.
کل تیراژ منتشرشده از این شش عنوان از آغاز همکاری در سال ۱۳۹۳ تا کنون ۵۲۸۰۰ نسخه بوده است که حق‌الترجمهٔ ۴۵۶۵۰ نسخهٔ آن تماماً محاسبه و پرداخت شده است. چک حق‌الترجمهٔ الباقی هم آماده است که پدیدآورنده هنوز برای وصول آن به دفتر ناشر مراجعه نکرده‌اند…

ویروس‌ها علی‌رغم اندازۀ کوچک و ساختار زیستی ساده‌شان که عموماً متشکل از پوسته‌ای پروتئینی حاوی چند ژن‌ است، قادرند از طریق تزریق ژن‌ها و پروتئین‌های‌ خود به درون سلول میزبان، کنترل آنها را در دست گرفته و از امکانات سلول میزبان برای تولید نسخه‌های جدید خود استفاده کنند. موفقیت این روش تکثیر چنان چشمگیر است که برخی ویروس‌ها توانسته‌اند خود را مبدل به عنصری اساسی در ژنوم موجود زنده کنند. بخشی از ژنوم خود ما انسان‌ها از هزاران ویروسی تشکیل شده که نیاکان ما را آلوده کردند. جدا کردن این بخش ویروسی از ژنوم جانداران گاهی ناممکن است. پژوهش‌هایی جدید نشان می‌دهد که برخی از پروتئین‌های ویروسی با نام سین‌سایتین در مرحله‌ای سرنوشت ساز از تکوین جنین، سلول‌های جفت را به هم متصل می‌کنند. در نبود این پروتئین‌های ویروسی، تکامل پستاندارن با آنچه اکنون می‌بینیم بسیار متفاوت می‌بود.