سیدعلی نصر (۱۲۷۳-۱۳۴۰) نمایشنامهنویس، کارگردان، بازیگر و مرد سیاست بود که او را پدر تئاتر ایران میخوانند. او از اولین بنیادگزاران نهادهای تئاتری و هنرپیشگی بود که تئاتر ملی (با همکاری محققالدوله، ۱۲۹۰)، کمدی ایران (۱۲۹۵) و هنرستان هنرپیشگی (۱۳۱۸) را تأسیس کرد. در نمایشها و نمایشنامههای طنزش از مسائل اجتماعی انتقاد میکرد و زندگی جامعۀ نوین ایرانی را میشکافت.
ژرژ پرک رمان کوتاه «مردی که خواب است» را در شرایط پیچیدهای که از سویی زندگی زناشوییاش به مخاطره افتاده بود و نفسهای آخر را میکشید و از سوی دیگر کتاب اولش «چیزها» با استقبال منتقدان مواجه شده بود و همه منتظر اثر بعدیاش بودند، نوشت. «مردی که خواب است» بهاندازۀ «چیزها» موفق نبود، اما همراه با آن دورهای را شکل داد که میتوان دورۀ «پیشااولیپویی» پرک نامید.
کتاب «فروپاشی»، اثر جَرِد دایموند، با قلمی در شأن برندۀ جایزۀ پولیتزر، حساسترین و مهمترین مسائل زیستمحیطی دنیای کنونی را در روایتی هشداردهنده شرح میدهد، روایتی آینهگون که گذشته را بازتاب میدهد و آیندهای سخت را مینمایاند و خطر فروپاشی را که داستان گذشته و آیندۀ ماست، آیندهٔ همۀ ما، گوشزد میکند.
اگر برای هر داستان بخواهیم رنگی و نوری مجزا قائل شویم، میتوانیم «بچههای تانر» ــاولین رمان روبرت والزر که اولین بار در ۱۹۰۷ در سوئیس منتشر شدــ را ماهتابی وصف کنیم که از خلال کلمات بر ما میتابد. قهرمانان داستان منش و مشی و طبعی آنچنان خیرهکننده، و نگاهی موشکافانه، دارند که خواندن دربارۀ نگرششان به جهان و زندگی به اندازۀ نگریستن به خورشید روشنگر است و گاهی به همان اندازه دردناک.
«قطرهاشکی در اقیانوس»، اثر مانس اشپربر، رمانی در سه کتاب و بالغ بر هزار صفحه، دربارۀ رخدادهای سیاسی و اجتماعی بین سالهای ۱۹۳۱ تا ۱۹۴۴ است که در پسزمینه به گسترش فاشیسم و وقوع هولوکاست میپردازد. بسیاری باور دارند که این رمان نوعی خودزندگینامه و برگرفته از رویدادهای واقعی است، اما اشپربر بهشدت آن را تکذیب میکند.
گینزبورگ، نویسندۀ کتاب «پنیر و کرمها» با عنوان فرعی «جهانِ یک آسیابان قرنشانزدهمی»، یکی از مبتکران مفهوم «تاریخ خُرد» شناخته میشود. تاریخ خرد اساساً به پژوهش تاریخی یک واحد کوچک و کاملاً تعریفشده (رخداد، خانواده یا شخص) با هدف طرح «سؤالات بزرگ در زمینههای کوچک» گفته میشود. این کتاب احتمالاً بهترین کار او در این رشته باشد.
در رمان «خون دیگران»، در راستای پرسشگری دربارۀ رسالت انسان در برابر آزادی است که شخصیتها زیست خود و وقایع تأثیرگذار زندگی خود را معنا میبخشند. ژان وضعیت نسبتاً مرفه خانوادگی را رها میکند و به دلِ جنگ میزند. هلن و ژان هر دو با این مسأله درگیرند و حتی وقتی موقعیت برای آزادی خودِ آنها فراهم است، از دغدغۀ تعهد در برابر آزادی و چالشهای همراه آن نمیتوانند بگریزند.
«پایان رابطه» روایت بخشی از رابطۀ عاشقانۀ طولانیمدت گرین است با دختر تعمیدیاش کاترین والتسون که به دلیل باورهای دینیاش نپذیرفت تا همسر خود را ترک کند، و همین «پایان رابطه» را به اثری تبدیل میکند که بیانگر برش و قسمتهایی از زندگی شخصی نویسنده است: گراهام گرین، پیش از این، اثری از زاویۀدید اولشخص ننوشته بود.
«بهدور از مردم شوریده» اولین موفقیت ادبی بزرگ تامس هاردی بود. تامس هاردی در این رمان با محوریت بِتشبا اِوِردین ــزن جوانی که مزرعهای کوچک به ارث بردهــ سرنوشت سه تن از خواستگاران او را دنبال میکند: گابریل اوک؛ کشاورزی خردهپا ویلیام بولدوود؛ کشاورزی ثروتمند و سرگروهبان تروی. در این داستان شبانیِ معمولی، فجایعْ تصادفی رخ میدهند و قلب شخصیتهای اصلی را در تب و تاب نگه میدارند. با سپری شدن فصلها، عشقها شکوفا میشوند و از بین میروند و درام، پس از رسیدن به اوج، زندگی همۀ شخصیتها را برای همیشه تغییر میدهد.
