رودخانهٔ آگاهی مجموعه‌ای است از جستارهایی که شور و اشتیاق آلیور ساکس را به گسترهٔ وسیعی از تلاش‌های بشری برای فهم جهان به تصویر می‌کشند، از گیاه‌شناسی تا تکامل و زمان و خلاقیت، از آگاهی تا حافظه و تجربه.

آلیور ساکس دانشمند و پزشک و قصه‌گویی بود که بسیاری از کتابخوانان او را با مردی که زنش را با کلاه اشتباه می‌گرفت شناختند. رودخانهٔ آگاهی گزیده‌ای است از مقالاتی که طی سال‌ها در مجلات مختلف، عمدتاً نیویورک ریویو، منتشر شدند. ساکس در این مقالات از آراء قهرمانانش، شامل چارلز داروین و زیگموند فروید و ویلیام جیمز سخن می‌گوید و خوانندگانش را به سفرهایی می‌برد در عالم پزشکی، گیاه‌شناسی، علوم اعصاب، روان‌شناسی، تاریخ علم، و حتی هنر و ادبیات.

حکومت ساقط شده است، مردان از رأس قدرت به زیر کشیده شده‌اند و زنان حکومت را تماماً در ید قدرت خود دارند. سال‌هاست مرزهای کشور به روی بیگانگان بسته شده و جهان فقط با اطلاعاتی از وقایع امپراتوری زنان خبر دارد که سران صلاح می‌بینند منتشر شود. ژودیت، «شبانِ» زنان، که پس از مرگ مادرش جانشین او شده آن سرزمین را با مُشت آهنین اداره می‌کند؛ مضحکه‌ای سیاسی در دل رژیمی هذیان‌زده که تمام شعارهای پیش از انقلابش را کنار گذاشته و در کار خلق ارزش‌ها و شعارهای جدید است. به‌موازات روایت اصلی، خاطرات پرستاری معمولی پیش کشیده می‌شود که به حریم شبان راه می‌یابد و واقعیتِ پارانویایی قدرت و مواهب کارگزاران حکومت و بلهوسی‌های جنون‌آمیز آنها را به تصویر می‌کشد. زنان تشنهٔ قدرت تأملی است در باب دلایل و تأثیرات تعصب و فساد در ساختار حکومت‌های تمامیت‌خواه از هر سنخ.

سرود سلول‌ها

کشف سلول‌ها و بازتعریف بدنِ انسان بر اساس ساختارهای سلولی‌اش علم پزشکی را دگرگون کرد و با فهم تازه‌ای که از ساختمان بدن به دست آمد، بیماری‌ها نیز معنایی تازه یافتند.

سلول‌ها بنیادی‌ترین واحد زندگی‌اند و داستان آنها داستان زندگی است. در خلال ماجراهای گوناگونی که دانشمندان و پزشکان و البته درمانجویان حاضر در این کتاب از سر می‌گذرانند، از گوشه‌گوشهٔ سازوکار بدن انسان درک روشنی پیدا می‌کنیم و در سفری چند صد ساله، تاریخ پُرافت‌وخیزِ شناخت سلول‌ها و تکاملِ دانش پزشکی را تا جدیدترین دستاوردهای روز پی می‌گیریم.

سیدارتا موکرجی که بابت توانمندی‌اش در تبدیل مفاهیم پیچیدهٔ علمی به روایت‌های خواندنی و پُرماجرا شهرتی جهانی یافته است، در این کتاب با نثری سرزنده و پُرکشش حکایت‌های بسیاری را -از گوشه‌های کمتردیدهٔ تاریخ گرفته تا تجربه‌های شخصی‌اش- بازگو می‌کند تا از صحنهٔ زندگی بر مبنای واحد سازنده‌اش طرحی نو بسازد و از ظهور انسان‌های نو خبر دهد.

اگر این حکم پذیرفته باشد که «ملّت‌ها دارای همان حکومتی هستند که شایستگی‌اش را دارند»، آن‌گاه هر حکومتی مشروع است و نیز هرچه بر سر هر ملّتی آید مشروع است. اما همواره حتی زیر حکم حکومتِ جور کسانی خواهند بود که نومیدانه زمزمه کنند که «به ضرب گلوله از پا درآمدن صد بار بهتر از دست روی دست گذاشتن و آرام نشستن است». حتی در شهری با میله‌های آهنی که در آن هیچ‌کس نه انتقادی به زبان آورده نه انتقادی شنیده و همگان خود را مکلف می‌دانند که طبق انتظار دستگاه زندگی کنند فقط یک نفْسِ بی‌قرار، یک آدم شوریده‌سر متمرد، یا حتی یک خیالباف محض کفایت می‌کند که آگاهی خفتهٔ مردمان بیدار شود؛ همین‌که به ترس خود آگاه شوی درمی‌یابی که ترس حاکمِ جور چند برابرِ توست.