ساکی (هکتور هیو مونرو) از استادان داستان کوتاه انگلیسی‌زبان است. چیزی که در همهٔ داستان‌های او موج می‌زند تحقیر شیوهٔ زیست بی‌رنگ‌ و بو و ملال‌آور و عاری از هیجان و اخلاقیات سطحی و ریاکارانهٔ طبقهٔ متوسط مرفه است. ساکی چند چیز را در برابر این زندگی و این نگرش می‌گذارد: دنیای خیال‌انگیز کودکان، دنیای عاری از اخلاق و طبیعی حیوانات، قصه‌گویی و تخیل و گذشته‌های پرشکوه و اشرافی که بقایای آن را در شرق می‌یابد. تحقیر اخلاقیات و سبک زندگی و انضباط ریاکارانهٔ طبقهٔ متوسط بخصوص در امور تربیت کودکان، گاه به حد نفرت می‌رسد، نفرتی که ممکن است به نظر خواننده پذیرفتنی یا مردود باشد، اما به روشن‌ترین و مؤثرترین شیوه به تصویر کشیده شده است.

لیکو شعری شفاهی است. تک‌بیتی‌ست هجایی و مقفّا. لیکو نیز مانندِ زبانِ بلوچی از روزگارانِ دور و ناشناختۀ ادبیات و موسیقیِ ایران خودش را به امروز رسانده است و بازمانده از الحانی‌ست که پیش از همدستیِ شعرِ پارسی و عروضِ عربی، سر بر آسمانِ ادب و هنر ایران داشته‌اند. لیکوها بیشتر ده هجایی‌اند ولی لیکوزنانِ بلوچ، آرشه که بر سیمِ سُروز می‌کشند ابایی ندارند از افزودن چند هجای خرده‌تحریری به شعر، برای پاسخگویی به نوای ساز؛ از همین «ای دوست» گفتن‌ها و «امَان امَان» برآوردن‌های آوازَندگانِ پارسی‌خوان که رایج است و بسیار شنیده‌ایم.

تصور کنید که در گوشه‌ای از جهان واقعی ما، و نه در عالم تخیل و داستان، نامه‌ای با این کلمات شروع شده باشد، «محبوبم، متأسفانه شاید این نامهٔ وداع من با تو باشد. تا ساعتی دیگر اعدام خواهم شد و…»؛ آنگاه هرچه پس از این کلمات نوشته شده باشد اهمیتی بی‌مانند خواهد داشت، خواه ساده‌ترین سخنان و خواه دشوارترین پرسش‌ها و پیام‌ها. اهمیت آنها بیش از هرچیز در این است که چشم در چشم مرگ نوشته شده‌اند، خصوصاً اگر این مرگ در راه آرمانی والا بوده باشد.

این کتاب دربردارندهٔ یادداشت‌ها و نامه‌ها و نوشته‌هایی این‌چنین از بیش از پنجاه تن از کسانی است که محکوم به مرگ یا در آستانهٔ مرگ بوده‌اند و در زندان‌ها و اردوگاه‌های نازی‌ها جان سپردند.