یادداشت‌هایی از خانۀ مردگان

یادداشت‌هایی از خانۀ مردگان: از سلول زندان تا تارک جهان

بسیاری بر این باورند که رمان کوتاه فئودور داستایفسکی، «یادداشت‌هایی از خانۀ مردگان»، سرآغاز دورۀ ادبیات نوگرا است. بدون شک آثار نیچه، تئوری‌های اختلالات روانی فروید، «مسخ» کافکا، «هرتزوگ» سال بلو، «شکایت پورتنوی» فیلیپ راث و شاید حتی فیلم «راننده‌تاکسی» مارتین اسکورسیزی و نیمی از فیلم‌های وودی آلن در نبودِ این رمان نیرومند، دشوار، تکان‌دهنده و در عین حال خواندنی و تأثیرگذارِ داستایفسکی معنای امروز خود را نمی‌داشت، اعتراف‌نامه‌ای که از تخیل هملتی مدرن سرچشمه می‌گیرد که در محله‌های سن‌پترزبورگ روزگار می‌گذراند.

پلیس‌مخفی فئودور داستایفسکی را در سال ۱۸۴۹ در پی اتهامی سیاسی دستگیر کرد. دادگاه نظامی ابتدا حکم به اعدام او و هم‌فکرانش داد، ولی پس از آن این حکم را تقلیل بخشید و او را به چهار سال زندان در اردوگاه‌های وحشتناک کار اجباری در سیبری محکوم کرد، چهار سالی که تجربیات مخوف و ترسناکش مایۀ نگارش یکی از شاهکارهای ادبیات کلاسیک، «یاداشت‌هایی از خانۀ مردگان»، شد که به‌اعتقاد برخی از منتقدان مهم‌ترین اثر او است. این رمان آمیزه‌ای است از خاطره‌های زندان، رنج‌های روانی و بحث‌های فلسفی که با ظرافتی کم‌نظیر از منظر یک زندانی محکوم‌به‌مرگ روایت می‌شود، روایتی که طنین رسایش چون پژواکی جاودان در تاریخ ادبیات و اندیشه تکرار می‌شود، رمانی که اعلام حضور قاطعِ یکی از بزرگ‌ترین نویسندگان تاریخ ادبیات بوده و هست.

تحریریۀ رسانۀ نو