اسطوره‌ها و زندگی ما

اسطوره‌ها و زندگی ما

مضمون اصلی کتاب «اسطوره‌ها و زندگی ما» این است که تصورات پنداشتی ما نقشی مرکزی در فهم ما از جهان دارد؛ پرداختن به آنها باعث نمی‌شود که توجه ما از تفکر جدی منحرف شود، بلکه این تصورات جزء لازم تفکر جدی است و (نکتۀ غیرمنتظره‌تر) اینکه خیلی از تصوراتی که اختلاف‌نظرهای امروزی ما را رقم می‌زند، با اینکه در ظاهر مبتنی بر علم است، ولی در واقع از خیال سرچشمه می‌گیرد. از آن زمان که علوم طبیعی به جایگاه چنین شامخ و رفیعی دست یافت، همواره آرا و عقاید گوناگونی در خصوص انواع موضوعات وجود داشته است که با توسل به تصویرپردازی علمی سعی داشته‌اند به اقتدار و اعتباری برسند که به حق شایستۀ خود علم بوده است. مخاطبان این عقاید، پیام نمادین آنها را، به دلیل ظاهر فنی و تخصصی‌شان، به‌مثابۀ بیان حقیقت به معنی اخص کلمه دریافت می‌کنند. از این گذشته، حتی در ایدئولوژی‌هایی هم که اساس‌شان واقعاً بر اندیشه‌های علمی اصیل قرار دارد، غالباً نمی‌توان مفاهیم علمی واقعی را از غیر آن تشخیص داد. نتیجه اینکه بسیاری از این افسانه‌های عصر ما (یعنی اسطوره‌هایی که افکار و اعمال ما را شکل می‌دهد) قدرت خود را مدیون ظاهر علمی‌شان هستند.

مری میجلی، فیلسوف اخلاق و استاد فلسفه، در اسطوره‌ها و زندگی ما به نقش اساسی نمادها در متن زندگی امروز و به‌ویژه نقش نمادها در علم جدید و جهان‌بینی برآمده از آن می‌پردازد. در این میان واژۀ «اسطوره» شاید کمی گمراه‌کننده باشد. از نظر میجلی، اسطوره داستانی است که در آن، نمادهای بسیاری وجود دارد. تأکید او بر این نکته است که ما انسان‌ها گونۀ خاصی از موجودات هستیم که مسائل را اساساً در قالب نمادها درک می‌کنیم. «اسطوره‌های زندگی ما» مفاهیمی متافیزیکی‌اند که پیدا و پنهان وارد تصویر علمی ما از جهان می‌شوند و به‌مرور بخشی از علم تجربی به‌اصطلاح دقیق و آزمون‌پذیر را تشکیل می‌دهند: مفاهیمی همچون ژن‌های خودخواه، ماده‌باوریی که ذهن را به ماده فرو می‌کاهد، و همین‌طور نگاه ملهم از حوزۀ هوش مصنوعی که انسان را ماشینی باهوش و مجهز به نرم‌افزاری پیشرفته می‌بیند. میجلی نه علم را یکسره نفی می‌کند و نه آن را همچون قدرتی الهی می‌پرستد. او به ما یادآوری می‌کند که تخیل ما در قالب نمادها چه نقش مهمی در تمام دیدگاه‌هایمان دربارۀ جهان و انسان و جایگاه او در جهان دارد.