مقدمه بر مابعدالطبیعه

مقدمه بر مابعدالطبیعه

«مقدمه بر مابعدالطبیعه» در شمار اساسی‌ترین نوشته‌های هانری برگسون است که مفهوم شهود ــ‌مفهوم محوری فلسفۀ برگسون‌ــ نخستین‌بار در آن تصریح و معرفی شده است. اهمیت متن چنان است که بعضی متخصصان فلسفۀ برگسون آن را مانیفست برگسونیسم خوانده‌اند. این کتاب نخستین کتاب فلسفی قرن بیستم است که در عنوانش، چند سالی پیش از مقدمه بر مابعدالطبیعۀ هایدگر، لفظ مابعدالطبیعه آمده است. به مناسبت انتشار همین نوشته است که بعدتر نزاع معروف بر سر برگسونیسم درمی‌گیرد.

مقدمه بر مابعدالطبیعه، هانری برگسون

نوشتۀ دوم، فلسفۀ فرانسوی، گزارشی است از سیر سیصدسالۀ فلسفۀ فرانسوی، از دکارت تا خود برگسون، که در بیان فیلسوفی فرانسوی که خود پایی در قرن پشت سر دارد و پایی ‌ــپایدار و رهگشا‌ــ در سدۀ پیش رو. از پس این دو نوشته، پی‌گفتاری از ژیل دلوز با عنوان «بازگشت به برگسون» آمده که بیش از صرف ستایشی دیگربار از فیلسوفی بزرگ است؛ تأکیدی است مؤکد بر اهمیت و معنای امروزین بازگشتن به برگسون.

فلسفۀ فرانسوی، گزارشی است از سیر سیصدسالۀ فلسفۀ فرانسوی، از دکارت تا خود برگسون…

«لحظه‌های اندیشۀ فرانسوی» کوششی است برای تدارک کتاب‌هایی از «اندیشۀ فرانسوی» که پیش از این یا به فارسی درنیامده‌اند یا عرضۀ ترجمه و چاپی دیگر از آنها به نظر بایسته می‌آید.

«هر کس که با توفیقْ به نگارش مطلبی نائل شده باشد خوب می‌داند که وقتی موضوع را به‌تفصیل بررسی کردیم، وقتی تمام مستندات گرد آمد و یادداشت‌ها برداشته شد، تازه برای پرداختن به خودِ کارِ نگارش چیزی بیشتر، کوششی ــ‌اغلب رنجبار‌ــ لازم است تا یکباره در قلب مطلب مستقر شویم و هر چه عمیق‌تر تکانه‌ای را بجوییم که اگر به کار بیفتد، جز اینکه خود را به دست او بسپاریم کار دیگری نباید انجام دهیم.

هر گاه برای درک تکانه‌ای که در قفای خود حسش می‌کنیم روی بگردانیم…

همین که آن تکانه به کار افتاد فکرِ ما را در مسیری می‌اندازد که در آن هم اطلاعاتِ گردآمده را باز می‌‌یابیم و هم بقیۀ جزئیات را. آن تکانه خود را بسط می‌دهد، خود را در عباراتی تحلیل می‌کند که شمردنِ تعدادش را پایانی نیست. هرچه جلوتر رویم، از آن بیشتر کشف می‌کنیم؛ هیچ‌گاه به اینکه همه‌اش را بیان کنیم، نائل نمی‌شویم: و با این حال، هر گاه برای درک تکانه‌ای که در قفای خود حسش می‌کنیم روی بگردانیم، از دست می‌گریزد؛ زیرا آن تکانه شیء نبوده است؛ بلکه انگیزندۀ حرکت بوده است و هرچند به نحوی نامتعین وسعت بپذیرد، عین سادگی است. شهود مابعدالطبیعیْ یک‌همچو چیزی است.»