پیامبر

‌
□ هم شرقی، هم غربی

‌
بیش از یک قرن از زمانی که خلیل جبران “پیامبر”ش را راهیِ اُرفَلیز کرد می‌گذرد. مردی تنها، تنهایی‌خواه، تنهایی‌گزیده که درنگ نمی‌توانست و در برابرِ دعوتِ دریا چاره‌ای جز راه سپردن نمی‌دید. یک قرن گذشته و ده‌ها جنگ در شرق و غربِ سیارهٔ زمین درگرفته و بادِ جنگ‌های دیگری در هوا وزیدن گرفته و گویی همهٔ آنچه جبران را به نوشتنِ مهم‌ترین اثرش ــ و شاید مهم‌ترین اثرِ انسانِ لبنانی‌تبار ایستاده در مرزِ شرق و غرب ــ واداشت به‌قوّت خود در جهان باقی‌ست و چه بسا نیرومندتر از آن روزگار سر برآورده است.
گویی جهان در زمانِ جبران جهانی آرام‌تر بود. یک قرن پیش، در موقعِ نخستین چاپ “پیامبر” می‌شد جهانی را در آینده تصور کرد که به مرزهای جهانی‌شدن رسیده و، می‌شد تصویری گنگ از پیچیدگی‌ها و تعارض‌ها و مواهبش داشت. همچنان مخاطب او هر کسی‌ست که برخورد تمدن‌ها و جهانی‌شدن را جایی در زندگی‌اش احساس کرده یا می‌کند؛ یعنی تقریباً همهٔ انسان‌های امروزِ زمین. پنداری نامِ نویسنده نیز همین مرزنشینی را تداعی می‌کند: یک “جبران” در شرق و یک “جبران” در غرب، و “خلیل” در میانه تا “همه بت‌های آزری” بشکند. بت‌های آزریِ روزگارِ او را کسانی دگم‌ها و عصبیت‌هایی دانسته‌اند که از نزدیکی و آمیختگی شهروندانِ جهان جلو گرفته است و می‌گیرد.

این کتاب بارها به فارسی ترجمه شده است. شاید بیش از بیست بار. اما بیشترِ ترجمه‌ها، تا آنجا که تورقی کرده‌ام، جنبهٔ بسیار مهمِ کتاب، یعنی نثرِ آن را، فروگذاشته‌اند و رتوریک و ظرایف آن را هیچ‌رقمه در فارسی برنساخته‌اند و تفاوت و تمایزی معنی‌دار میان هیچ‌یک از نسخه‌ها، شاید جز یکی، برقرار نیست. این ترجمه راست به این منظور انجام شده تا نثری پُرطبل و مستحکم و سزاوار را بر قامتِ جهانِ این کتاب بپوشاند و به‌عقیدهٔ نگارنده به‌تمامی از عهده برآمده است؛ آمیزه‌ای شگرف از نثر “تفسیر سورآبادی” و ده‌ها لغت و ترکیب و عبارت از متون شاخص نثر هزارسالهٔ فارسی، در عینِ تناسب با مضمون و روایتِ اثر.

متنِ دوزبانهٔ کتاب برای خوانندگانی که مشتاقِ تطابق نسخهٔ فارسی و انگلیسی‌اند تنظیم و پرداخته شده تا در هر دو صفحهٔ زوج و فرد کتاب بتوانند هم‌زمان و سطربه‌سطر پیش بروند: فارسی در راست و انگلیسی در چپ. افزون بر مقدمهٔ کتاب، یک وقایع‌نگاریِ جامع از زندگیِ نویسنده و یک فرهنگِ لغاتِ دشوار در آغاز کتاب آمده تا فرایند خواندن و فهمِ متن تسهیل شود. پانزده نگاره که جبران خود طراح آنهاست نیز در کتاب آمده است تا روایتی تصویری از شعرهای منثور نیز به کتاب بُعدی دیگر ببخشد. دقت در توازیِ سطرهای فارسی و انگلیسی، انتخابِ دو قلمِ هم‌سازِ فارسی و انگلیسی، تصحیحِ معدود غلط‌های چاپیِ متنِ انگلیسی، طرح جلدی مرکّب از طرحِ خلیل جبران و تایپوگرافیِ جذابِ فارسی، جملگی دست به دست هم داده تا دست‌آخر نسخه‌ای منقح و جذاب و سزاوار از “پیامبر” پدید بیاید و خواننده را ــ چه پیشتر این کتاب را دیده و خوانده باشد چه نه ــ به بازخواندنِ آن مشتاق کند.

پیامبری با ردا و سخنی نو.

آزاد عندلیبی