یگانه مقصودی که برای آن افراد بشر حق دارند به صورت فردی یا جمعی در آزادی عمل هر یک از افراد مداخله کنند صیانت ذات است… یگانه مقصودی که اِعمال قدرت بر هر یک از اعضای جامعه‌ای متمدن را، حتی بر خلاف ارادهٔ او، موجه می‌سازد پیشگیری از صدمه رسیدن به دیگران است. خیر خود شخص، چه خیر جسمانی و چه خیر اخلاقی‌اش، دلیل کافی برای این کار به‌دست نمی‌دهد…یگانه بخشی از رفتار فرد که وی در قبال آن مسئول جامعه است بخشی است که به دیگران ارتباط دارد. در بخشی که صرفاً به خود او مربوط است، استقلال او، از منظر حق، مطلق است. فرد فرمانفرمای خویش است، فرمانفرمای جسم و جان خویش.

-جان استیوارت میل، رسالهٔ آزادی

داستایفسکی: جدال شک و ایمان

نیچه می‌گوید: «آن کس که با هیولاها پنجه در می‌افکند، باید به‌هوش باشد که مبادا خود هیولا شود، و آنگاه که زمانی دراز چشم به مغاک می‌دوزی، مَغاک نیز چشم به روی روحت می‌گشاید.»

در زندان اومسک، داستایفسکی چهار سال با رانده‌شدگانی زیست که از قراردادها و رسوم اجتماعی عادی معاف بودند -موجوداتی که به هستی حیوانی بازگشته بودند. او به مغاکی چشم دوخته بود که در آن عنصر خام شهوت مجرد بشری می‌جوشید و مغاک داخل در روح او می‌شد. او شاید خود هنگامی که پا به زندان گذاشت انسانی غیرعادی بود. در آنجا او آموخت که خود را با جهانی غیرعادی وفق دهد، و هنگامی که سر برآورد نگاه کج و معوجش نمی‌توانست به کانونی دیگر دوخته شود.

انسان‌های عادی در رمان‌های داستایفسکی همان‌قدر نادرند که در محوطۀ زندان. جهان او جهان جنایتکاران و قدیسان، هیولاهای رذیلت یا فضیلت بود. داستایفسکی سی و سه ساله بود که آهنگر زندان غل و زنجیر از پایش گشود تا بار دیگر قدم به جهان انسان‌های آزاد بگذارد، اما این جهانی بود که به‌واسطۀ دوره‌ای که او از سر گذرانده بود برای همیشه چهره عوض کرده بود. سال‌های رشد به پایان رسیده بود، اما هنوز سال‌های طولانی تب و هیجان باید طی می‌شد تا سرانجام نبوغ وی بیان هنری‌اش را دربارۀ مسائل خیر و شر که روحش را در سایۀ تاریک زندان می‌خوردند پیدا کند.

می‌دانی که نیم‌شبی فرا می‌رسد که هر کسی دیگر باید نقابش را دور بیندازد؟ فکر می‌کنی می‌توانی یواشکی اندکی پیش از آن نیم‌شب در بروی و مجبور نباشی نقابت را از چهره برداری؟

برای اندیشهٔ لیبرالیسم سیاسی، حیاتی‌ست که با سازگاری منطقی کامل معتقد باشیم که برای جاری کردن آموزهٔ جامع خودمان -که البته آن را معقول یا راست و صادق می‌دانیم- استفاده از قدرت سیاسی نامعقول است.

ادعای اصلی کتاب حاضر این است که یک اندیشهٔ واحد با نیروی بنیان‌کن عظیم، یعنی پلورالیسم ارزشی، نیروی حیاتیِ همهٔ آثار برلین است. بر طبق این اندیشه، ارزش‌های غایی بشری عینی اما مختلف است و این اختلاف فرونکاستنی است. پیامد این اندیشه برای فلسفهٔ سیاسی این است که تصور جامعهٔ کاملی که در آن همهٔ آرمان‌ها و خیرهای اصیل به دست آید نه‌تنها اوتوپیایی، بلکه ذاتاً متناقض است. لیبرالیسم برلین رواقی و تراژیک است؛ کشمکش و تضاد را میان ارزش‌های رقیب اجتناب‌ناپذیر می‌داند، و خسران ناشی از آن را جبران‌ناپذیر می‌شمارد. از آنجا که اندیشهٔ سیاسی برلین وجه مشترکی با امیدها و توهّمات لیبرالیسم‌های گذشته و حال در مورد امکان سازگاری آزادی‌ها و برابری‌های بنیادین ندارد، حیات مجددی به سنت فکری لیبرال می‌بخشد.