حافظ اندیشه

همساز کردن ناهمسازها

با تأمل در داستان رستم و سهراب این اندیشه به ذهن آدمی خطور می‌کند که آیا فردوسی سرانجام شرارۀ شور سهراب را پیروز می‌خواهد یا خرد تجربه‌اندوز رستم را. شاید فردوسی هر دو را می‌خواهد، و چنین است که جنگ آنان را فاجعه می‌داند. کشف این معنی نوری تازه بر اندیشه‌های حافظ می‌تاباند: همساز کردن ناهمسازها که حافظ کارشناس ماهر آن است.

از کلمۀ رند که پیش از او سراسر بار منفی داشته و بر مردم «محیل و غدار و حیله‌باز و منکر و لاابالی و بی‌قید» اطلاق می‌شده، در ترکیب با عارف، کلمه‌ای می‌سازد به‌معنای کسی که به والاترین مقام تفکر و رفتار دست یافته است. عشق به خدا را با عشق انسان به‌هم می‌آمیزد. به خرابات معنایی می‌دهد که هم والاترین مدرسۀ عشق است و هم مکان شادی حافظانه. می را، هم در جام است می‌نوشد و هم در جامی خیامی، و سرانجام هم خود را برای والاترین مقام‌های بهشتی آماده می‌کند و هم «ملامتگر عیار» می‌شود، و ضمن راه یافتن به اوج اخلاق و معنویت به لذایذ مشروع این‌جهانی می‌پردازد.

دکتر مصطفی رحیمی، حقوق‌دان و مؤلف و مترجم برجسته، در «حافظ اندیشه» به اندیشۀ حافظ می‌پردازد و در پرتو اندیشۀ مدرن، جنبه‌های گونه‌گون اندیشۀ حافظ را از پس زیبایی و خیره‌کنندگی غزل‌هایش تحلیل می‌کند. او «همساز کردن ناهمسازها» را ایدۀ بنیادین حافظ تلقی می‌کند و با ارجاعات مفید و مختصر می‌کوشد که ابعاد پنهان «نظریۀ عشق و رندی» را در نظام اندیشۀ حافظ آشکار سازد و همچنین نشان می‌دهد که کدام سویه‌های اندیشۀ حافظ با نظریات فلسفی عصر مدرن تلاقی می‌کند و کدام سویه‌ها با آن متفاوت است. نویسنده پردۀ نقش‌نقش شعر حافظ را کنار می‌زند تا از ورای آن انسان و جهان مطلوب حافظ را بازشناسد. در این میانه معنا و جایگاه یکایک گزاره‌های شعر حافظ در نظام اندیشۀ او به زبانی روشن تشریح می‌شود.

تحریریهٔ نشر نو