هلگولند

هلگولند: نگاهی به درون مغاک

زمانی بود که دستور زبانِ عالم ظاهراً مشخص بود: در ریشۀ اشکال متنوع واقعیت، فقط ذرات ماده حضور داشتند که چند نیرو راهنمایشان بود. بشر می‌توانست خیال کند حجاب از رخ مایا برداشته، که بنیان واقعی را دیده است: نگاهی که چندان دوام نیاورد؛ خیلی از داده‌ها جور نبودند. تا اینکه در تابستان ۱۹۲۵، یک آلمانی ۲۳ساله روزهایی از تنهایی و اضطراب را در جزیره‌ای بادخیز در دریای شمال گذراند: در هلگولند که انگلیسی‌ها به آن هلیگولند می‌گویند، جزیرۀ مقدس. آنجا، در آن جزیره، مفهومی یافت که به‌کمک آن می‌شد همۀ داده‌های سرکش را توجیه کرد و ساختار ریاضی مکانیک کوانتومی را برپا داشت: «نظریۀ کوانتومی».

نام این مردِ جوان ورنر هایزنبرگ بود و او قهرمان داستانی است که در کتاب «هلگولند» روایت می‌شود، داستان جزیره‌ای بی دار و درخت در دریای شمال که هایزنبرگ توانست نظریۀ مکانیک کوانتومی را در آنجا خلق کند و دورانی از انقلاب علمی را آغاز کند.

هلگولند، کارلو روولی

نظریۀ کوانتومی روشنگر موارد بسیاری بوده است: بنیان‌های شیمی، کارکرد اتم‌ها، جامدات، پلاسماها، رنگ آسمان، دینامیک ستاره‌ها، پیدایش کهکشان‌ها… هزاران جنبه از علم. پایۀ آخرین فناوری‌ها است: از کامپیوترها تا انرژی هسته‌ای. مهندسان، اخترفیزیکدانان، کیهان‌شناسان، شیمیدانان و زیست‌شناسان همگی آن را هرروزه به کار می‌گیرند؛ اصول مقدماتی آن در دبیرستان تدریس می‌شود؛ هرگز برخطا نبوده؛ قلب تپندۀ علم امروز است؛ اما هنوز عمیقاً رازآلود است، با یک آشوب‌آفرینی زیرپوستی.

کارلو روولّی در «هلگولند» می‌کوشد این عرصه‌های رازآلود را بکاود. جهان کوانتومی که او توصیف می‌کند همان‌قدر زیبا است که تکان‌دهنده.