پاسترناک را در روسیه بیشتر با شعرهایش می‌شناسند ولی خارج از مرزهای کشورش عمدتاً به‌عنوان نویسندهٔ دکتر ژیواگو شهرت دارد. او در سال ۱۹۴۶ کار روی این شاهکار را آغاز کرد که نوشتنش ده سال به درازا انجامید. سرگذشت دکتر ژیواگو به سرگذشت شماری از بزرگ‌ترین رمان‌های تاریخ ادبیات معاصر روسیه شبیه است. به بهانهٔ مغایرتِ محتوایش با اصول حزبی و دولتی مجوز چاپ در اتحاد شوروی را دریافت نکرد اما این ممنوعیت باعث نشد که سربه‌نیست شود.

دکتر ژیواگو نخستین بار در سال ۱۹۵۷، نه در شوروی به زبان روسی، که با ترجمهٔ ایتالیایی در میلان چاپ شد و انتشار آن با سیل مقالات و اطلاعیه‌ها در اروپا و امریکا مواجه شد. یک سال بعد ترجمه‌هایی از آن به زبان انگلیسی و چند زبان دیگر به چاپ رسید. این روند دکتر ژیواگو را به شهرت جهانی رساند و راه پاسترناک را به‌سوی جایزهٔ نوبل ادبیات هموار کرد اما موجی از حملات حزبی و ایدئولوژیک از جانب نویسندگان و روزنامه‌های وابسته به حزب کمونیست شوروی علیه او آغاز شد. در پی فشار دائمی و حملات دامنه‌دار و تهدیدِ او به اخراج از زادگاهش بود که به‌اجبار از دریافت جایزهٔ نوبل انصراف داد.

مزدک یک رمان تاریخی است چون واقعیت‌های عمدهٔ تاریخی را با امانت تصویر کرده و شخصیت‌های اصلی رویدادهای آن همه شناخته‌اند. اما اهمیت این رمان صرفاً به دلیل تاریخیت و انطباق شخصیت‌ها و صحنه‌های آن با واقعیت تاریخی نیست؛ پردازش جزئی‌نگرانهٔ خرده‌شخصیت‌های خیالی، مردم کوچه و بازار و سبک زندگی آنها و تصویرپردازیِ داستانیِ مواردی که هنوز محل بحث‌اند و قطعیت تاریخی نیافته‌اند، به رمان وجهی حماسی می‌بخشد. از این موارد می‌توان به چگونگی پایان کار مزدک، هزیمت قباد و بازگشت دوبارهٔ او به تخت شاهی، و توصیف شماری از آیین‌ها و رسوم معمول زندگی ایرانیان در آن روزگار اشاره کرد. این که نویسنده در جاهایی از رمان اقوالی را مستقیماً از شاهنامه و ویس و رامین نقل کرده است جذابیت کتاب را دوچندان می‌کند.