فلسفۀ ادبیات

توضیحات

فلسفۀ ادبیات: ادبیات چیست؟

توجه به ادبیات به‌مثابۀ هنر دقیقاً یعنی چه؟ تقریباً همه می‌پذیرند که دست کم بعضی شعرها و رمان‌ها و نمایشنامه‌ها اثر هنری اصیل هستند، اما هیچ روشن نیست که این گفته دقیقاً چه معنایی دارد. چرا عبارت منظوم روی کارت تبریک یا هزلیات یا رمان‌های عامه‌پسندِ معمایی-جنایی یا علمی-تخیلی را از این مجموعه مستثنا می‌کنیم؟ آیا این صرفاً یک داوری سلیقه‌ای است، یا تشخیص یک مقوله نیز در میان است؟ آیا پایه و اساسی عینی برای ترسیم این تمایزها وجود دارد؟ اصلاً چه چیزی «ادبیات» به شمار می‌آید؟ وقتی که چیزی در معنایی مناسب به عنوان ادبیات شناخته شد، این امر چه پیامدهایی خواهد داشت، از جمله این‌که چه‌گونه خوانده خواهد شد، چه انتظاراتی از آن اثر هست، چه فوایدی خواهد داشت، و در میان سایر چیزهایی که بشر ارزشمند می‌داند از چه جایگاهی برخوردار خواهد بود؟

«فلسفۀ ادبیات» توضیحی فلسفی برای این پرسش‌ها و برخی پرسش‌های مشابه دیگر است. اما چرا توضیح «فلسفی»؟ راستش این‌جا تفاوتی در کار نیست؛ منتقدان ادبی نیز می‌توانند نگاه فلسفی داشته باشند، و اغلب هم چنین نگاهی دارند. تحقیق فلسفی دربارۀ ادبیات به معنای بررسی دقیق فعالیت‌ها و رویه‌های موجود در ادبیات است، اما چنین پژوهشی تاریخچه‌ای از این فعالیت‌ها یا تحلیل جامعه‌شناختی از آنها ارائه نمی‌دهد. بلکه به قراردادها و پیش‌فرض‌های پنهانی که به این فعالیت‌ها هویت متمایز خود را می‌دهد، توجه می‌کند، و در پی یافتن نظرگاه منسجمی است که بتواند معنای معقول به آنها بدهد.

«فلسفۀ ادبیات» شاخه‌ای نسبتاً نوپا در زیبایی‌شناسی تحلیلی است و «فلسفۀ ادبیات» پیتر لامارک، محقق مشهور و شناخته‌شدۀ فلسفۀ هنر تحلیلی، شامل بررسی و معرفی جامعی از مباحث طرح‌شده در این حوزه است. کتابی که فقط مختص علاقه‌مندان به فلسفه نبوده، بلکه علاقه‌مندان به ادبیات و به‌طور کلی تمامی کسانی که ذوق دنبال کردن مسائلی فرای امور عادی و پیش‌افتاده را دارند نیز می‌توانند مطالعه‌اش کنند و از این اثر لذت ببرند.

تحریریۀ نشرنو