گرگ‌های سرنوگراتس

گرگ‌های سرنوگراتس: تصویر روح گمگشته

ساکی از استادان داستان‌کوتاه در ادبیات انگلیسی است که در ایران تقریباً ناشناخته مانده است. او که در اوایل قرن بیستم می‌نوشت، در داستان‌هایش دنیایی را ترسیم می‌کند که بسیار خودویژه و جذاب است. نگرش او به مسائلی چون تربیت کودکان، جذابیت ادبیات عامه‌پسند و فولکلور، و مقایسۀ زندگی بدون اخلاق و طبیعی جانوران با زندگی و اندیشه‌های نیکوکارانۀ طبقۀ متوسط، که در قالب داستان‌هایی بسیار کوتاه فشرده شده‌اند، امروز هم قابل‌بحث است. ساختار دقیق داستان‌ها و زبان طنزآمیزی که پارودی زبان پر از تعارف و عاری از صراحت طبقات متوسط است ارزش ادبی کارهای او را دو چندان می‌کند.

چیزی که در همۀ داستان‌های ساکی موج می‌زند تحقیر شیوۀ زیست بی‌رنگ‌وبو، ملال‌آور و عاری از هیجان و همچنین اخلاقیات سطحی و ریاکارانۀ طبقۀ متوسط مرفه است. ساکی چند چیز را در برابر نحوۀ زیستی که آن را مذموم می‌شمارد قرار می‌دهد: دنیای خیال‌انگیز کودکان (قصه‌گو، اسباب‌بازی‌های صلح، اِسرِدنی واشتار، مکافات…)، دنیای طبیعی و عاری از اخلاق حیوانات (زن نیکوکار و گربۀ خوشبخت، لورا…)، قصه‌گویی و تخیل (قصه‌گو، پنجرۀ باز…) و گذشته‌های پُرشکوه و اشرافی که بقایای آن را در شرق می‌یابد (گنجه‌های گذشته، گرگ‌های سرنوگراتس…). این آخری گاهی به جنگ‌طلبی یا دست‌کم ستایش شکوه و زیبایی جنگ پهلو می‌زند (مثلاً در گنجۀ گذشته‌ها و اندکی در زن نیکوکار و گربۀ خوشبخت و اسباب‌بازی‌های صلح…). تحقیر اخلاقیات، سبک زندگی و انضباط ریاکارانۀ طبقۀ متوسط به‌خصوص در امور تربیت کودکان، گاه (برای مثال در اِسرِدنی واشتار) به حد نفرت می‌رسد، نفرتی که ممکن است به نظر خواننده پذیرفتنی یا مردود باشد، اما به روشن‌ترین و مؤثرترین شیوه به تصویر کشیده شده است. همین‌طور افشای تظاهر به نیکوکاری و رفتار متمدنانه توسط او به طبقات متوسط مرفه محدود نمی‌ماند و با نوعی بدبینی نسبت به طبیعت بشریت و تمدن همراه است.