ماتریس ذهن

نظریۀ روابط موضوعی

تبارِ مفهوم «روابط موضوعی»، مانند تمام مفاهیم اصلی روان‌کاوی، به فروید بازمی‌گردد. نظریهٔ روابط موضوعیْ گستره‌ای است از نظریه و درمان که از روان‌کاوان کلاینی گرفته تا روان‌کاوان مستقل، هریک جداجدا، به آن پرداخته‌اند و در کل می‌توان مؤلفه‌های اصلی آن را در سه گزاره خلاصه کرد: نخست اینکه سپهر شخصی یا وجوه روانیِ آدم‌ها از «رابطه» ساخته می‌شود و در بستر ماتریسی از ارتباط تحول و تکامل می‌یابد؛ دوم اینکه نیاز به ارتباط حیاتی است و چیزی جای آن را نمی‌گیرد؛ و سرانجام اینکه نظریه‌های روابط موضوعی با نظریه‌های بین‌شخصی یکی نیستند.

رهیافت روابط موضوعی تحولی است در روان‌کاوی بریتانیایی که در آن وجود ناهشیارِ رابطه نقشی محوری دارد. آدمی در مقام موجودی اجتماعی در بطن ماتریس ارتباط رشد و تحول می‌یابد و بیش و پیش از هرچیز، رابطه‌جو است نه لذت‌جو. ارضای نیازهای جسمانی برای بقای جسمانی ضروری است، اما شیوۀ رابطۀ ما با خویش و دیگران هستۀ چیزی است که هریک از ما را به موجوداتی انسانی بدل می‌کند.

تامس آگدن، روان‌کاو و جستارنویس و رمان‌نویس امریکایی، از چهره‌های تابناک و تراز اولِ رویکرد روابط موضوعی است. آثار آگدن شرحی است از اینکه چگونه این حالات وجودی به‌نحوی خاص ارتباط خود و دیگران و اضطراب برآمده از آن را نظم می‌بخشند و مهار می‌کنند. وام‌گیری‌های آگدن از سنت سترگ روان‌کاوی بریتانیا و درآمیختن آن با بینش‌های عمیقی که پیرنگ‌هایی از سنت فلسفی و ادبی نیز به همراه دارد آثار او و ازجمله کتاب «ماتریس ذهن» را ژرفا و غنایی عمیق می‌بخشد.

کتاب «ماتریس ذهنِ» آگدن یکی از متون مهم در زمینهٔ روابط موضوعی است و کتابی است جذاب و بدیع که هم تحلیلگران و هم خوانندگانِ غیرمتخصص می‌توانند از آن بهره ببرند.

تحریریۀ نشرنو