پنج دهه از چاپ اولیۀ کتاب صداهای مراکش نوشتۀ الیاس کانتی گذشته بود که درنهایت در سال ۱۴۰۴ به فارسی ترجمه و منتشر شد.
الیاس کانتی، نویسنده و متفکر بلغاریتبار و برنده جایزه نوبل ادبیات در سال ۱۹۸۱، از چهرههای برجسته ادبیات قرن بیستم است. او با آثاری چون بازی چشم، زنان نجاتیافته، کیفر و آتش و تولد و قدرت شناخته میشود و حالا پس از بیش از پنجاه سال، یکی از آثار کمترشناختهشدهاش صداهای مراکش به فارسی ترجمه شده است؛ سفری شنیداری و ژرف به قلب مراکش، جایی که کانتی با دقتی فلسفی، زندگی، صدا و سکوت مردم را ثبت میکند.
صداهای مراکش گزارشی زنده و چندبعدی از سفر کوتاه نویسنده به مراکش در دهه ۱۹۵۰ است که در قالب یادداشتهای پراکنده و تأملاتی فلسفی ارائه شده. در این اثر، کانتی به توصیف دقیق و زندهای از خیابانها، بازارها، صداها و فضاهای شهری مراکش میپردازد. او با نگاهی تیزبین، به جزئیات زندگی روزمره مردم، از جمله دستفروشان، کودکان و زنان، توجه میکند و از این طریق، تصویری عمیق و انسانی از جامعه مراکشی ارائه میدهد.
نویسنده بیشتر برای آثارش در زمینه روانشناسی تودهها و نقد قدرت شناخته میشود، اما کتاب صداهای مراکش وجهی دیگر از نگاه انساندوستانه و عمیق او را به نمایش میگذارد.
کانتی در میان جمعیت، در کنار کودکان کور، در کوچههای تنگ یهودینشین، در آستانه بازارهای پر از ادویه و صدا، کمکم درمییابد آنچه در سفر به دست میآید، نهفقط تصویر بلکه ترانهای است؛ پیامی از زبان، سکوت و صدا. او مینویسد «خوب سفر کردن» یعنی «قلب سرد داشتن» تا بتوانی همهچیز را بپذیری، حتی آنچه را که دشوار و غریب است.
در یکی از بخشهای کتاب، کانتی به توصیف صدای گدایان نابینا میپردازد: «صدای آنها در میان ازدحام بازار گم میشود، اما در سکوت شب پژواک آن در کوچهها میپیچد.» این جمله، نشاندهنده دقت نظر نویسنده در ثبت جزئیات صوتی و تأثیر آن بر فضای شهری است.
صداهای مراکش تنها یک سفرنامه نیست، بلکه تأملی است در مورد هویت، تفاوتهای فرهنگی و ارتباط انسانها با یکدیگر. سبک نوشتاری کانتی که ترکیبی از مشاهده دقیق و تأمل فلسفی است، این کتاب را به اثر ماندگار در ادبیات سفرنامهنویسی تبدیل کرده.
نثر کانتی غنی، شاعرانه و از نظر حسی خیرهکننده است. او بهجای روایت پیوسته، تکهتکههای ادراک را گرد هم میآورد تا از میان صداها به تصویری از روح شهر برسد.
محور اصلی کتاب، نگاه عمیقاً انسانی و پرمهر کانتی به بینوایان و ازپاافتادگان است، چه انسان و چه حیوان. او با حساسیتی کمنظیر به سراغ صداهایی میرود که اغلب شنیده نمیشوند. کتاب گزارشی از رویارویی یک متفکر اروپایی با جهان آشنا و ناآشنای شرق و کاوشی در باب انسانیت است.
«مراکش، با تمام هیاهو و شلوغیاش، در دل شب، سکوتی عمیق و رازآلود دارد. این سکوت نهتنها در میدانها و خیابانها، بلکه در دل هر فردی که در این شهر زندگی میکند، وجود دارد. سکوتی که در آن، داستانها و خاطرات نسلها نهفته است و همچنان در دل شبهای مراکش طنینانداز میشود.»
کانتی در این کتاب به تفاوتهای اجتماعی، نقش زنان، زندگی کودکان و تعامل میان طبقات مختلف جامعه توجه میکند و از این طریق، خواننده را به درک عمیقتر فرهنگ و هویت مردم مراکش دعوت میکند. یکی از ویژگیهای مهم کتاب، توجه کانتی به ابعاد فلسفی زندگی شهری است. او در میان شلوغی و هیاهوی بازارها، سکوتهای پنهان و لحظات آرامشبخش را کشف میکند و این تضادها را با ظرافت بسیار روایت میکند.
«در سکوت شب، صدای پاها و نفسهای آدمها معنایی تازه پیدا میکند و هر حرکت کوچک بخش کوچکی از داستان شهر میشود.»
کانتی در طول کتاب، فراتر از مشاهده صرف، به تحلیل رفتارها و روابط انسانی میپردازد. او تفاوتهای فرهنگی و نقش سنت و مدرنیته را در زندگی شهری مراکش بررسی میکند و این تضادها را با دقت و ظرافت ثبت میکند.
«صدای خنده کودکان و زمزمه زنان در کنار هم، تصویری از زندگی را میسازند که پر از تضاد، اما هماهنگ است.» این توجه به جزئیات انسانی، کتاب را از سفرنامهای صرفاً توصیفی متمایز و به سفری حسی و عاطفی تبدیل میکند. خواننده با کانتی همراه میشود و شهر را میبیند، میشنود، لمس میکند و تجربه میکند.
صداهای مراکش اثری است که فراتر از زمان و مکان، ارزش دیدن، شنیدن و تجربهکردن زندگی را یادآوری میکند. این کتاب دعوتی است به حضور واقعی در جهان، به گوشدادن صداها، به مشاهده جزئیات و به درک فرهنگها. کتاب در پایان خواننده را با حس کنجکاوی، سرزندگی و تأمل رها میکند. کانتی نشان میدهد هر شهر، هر خیابان و هر جمعیتی داستان خود را دارد و تجربه آن فقط با دقت و حضور واقعی ممکن است.
