شعر و ادب فارسی
شکست‌ها به روایت مطبوعات
کتاب «قدرتهای جهان مطبوعات همراه با وقایع‌نگاری یک شکست؛ بازتاب آخرین سال‌های رژیم شاه در دوازده روزنامۀ بزرگ جهان» نوشتۀ مارتین واکر به‌تازگی با ترجمۀ محمد قائد توسط نشر نو منتشر و راهی بازار نشر شده است. نسخۀ اصلی این ترجمه سال ۱۹۸۳ توسط انتشارات پیلگریم در آمریکا چاپ شده است. نسخه‌ای که هم‌اکنون چاپ شده، در واقع چاپ سوم و ویراست دوم ترجمۀ محمد قائد از «قدرتهای جهان مطبوعات» محسوب می‌شود که این مترجم دربارۀ آن تذکر می‌دهد مورد مهم مطبوعات غربی که در این کتاب به آن اشاره نشده روزنامۀ ایندیپندنت است که سال ۱۹۸۶ در لندن تأسیس و سال ۲۰۱۶ به پایگاه اینترنتی تبدیل شد. ویراست پیشین این‌کتاب سال ۷۱ منتشر شده است. قائد می‌گوید در ویراست دوم، بسیاری از ارقام مالی را به خاطر این‌که بدون تبدیل به نرخ ثابت، معنای چندانی ندارند، کنار گذاشته است. این‌کتاب پیدایش، رشد و توسعۀ تحریریۀ ۱۲ روزنامۀ بزرگ جهان در ۵ قاره را روایت می‌کند و همۀ سختی‌ها و گرفتاری‌هایشان را هم برای مخاطب تشریح می‌کند. نکتۀ مهم دیگر دربارۀ این‌کتاب، این است که کارنامۀ این ۱۲ روزنامه دربارۀ تحولات ایران پیش از انقلاب را از زمان برگذاری جشن‌های ۲۵۰۰ ساله شاهنشاهی در سال ۱۳۵۰ تا زمان پیروزی انقلاب و انقراض سلطنت پهلوی را بررسی می‌کند. محمد قائد توضیحات مفصلی دربارۀ کتاب دارد که در قالب یادداشت‌هایی در ابتدای کتاب درج شده‌اند. او می‌گوید پس از سقوط رژیم شاه، مقاله‌ها و اظهارنظرهای مختلفی در مطبوعات غرب منتشر شد که در آنها گفته شده بود روزنامه‌های غربی به‌خاطر ارائه تصویر نادرست از دولت محمد مصدق مقصرند چون اگر از شاه حمایت نمی‌کردند و از دولت مردمی مصدق حمایت کرده بودند، شاید کار ایران به انقلاب نمی‌کشید. این‌مترجم و پژوهشگر همچنین، در بیان تناقض‌ها و منفعت‌طلبی‌های رسانه‌های غربی می‌گوید سال‌ها پس از کودتای ۲۸ مرداد، تاریخ‌نگاران نتوانسته‌اند به تصویر واحدی دربارۀ این‌واقعه برسند و بر سر آن به توافق برسند. مارتین واکر نویسندۀ این‌کتاب، در دانشگاه‌های آکسفورد و هاروارد تحصیل کرده و سال ۱۹۷۲ کار خود را در روزنامۀ گاردین آغاز کرده است. او از ۱۹۸۶ تا ۱۹۸۸ گزارشگر دائمی این روزنامه در مسکو بود و در همین دورۀ کاری، خبرنگار سال جایزه مطبوعات بریتانیا شد. سپس جایزۀ روسی کروکودیل را به خاطر فعالیت به عنوان بهترین گزارشگر خارجی دریافت کرد. او ریاست دفتر نمایندگی روزنامۀ گاردین در واشنگتن را هم در کارنامه دارد. این چهرۀ رسانه‌ای سه رمان و چند کتاب دربارۀ مسائل سیاسی بریتانیا هم در کارنامه دارد و در شبکه‌های تلویزیونی زیادی به عنوان کارشناس و مهمان گفت‌وگو و مصاحبه کرده است. او در کتاب پیش‌رو، ۱۲ روزنامه‌ای را بررسی کرده که به گفته‌اش، مجموعه‌ای نخبه از نام‌هایی بسیار آشنا در چند کشور در حرفۀ جهانی اطلاعات‌اند. واکر می‌گوید البته این فهرست، به ۱۲ روزنامۀ این‌کتاب منحصر نمی‌شود و با بررسی روزنامه‌های دیگر هم می‌توان به نتایج مشابه رسید. او معتقد است روزنامه‌های بزرگ جهان همراه با ایجاد ملت-دولت‌های جدید یا در گرماگرم تحولات بزرگ اجتماعی پا به صحنه می‌گذارند. بعدها که دگرگونی جای خود را به ثبات، و هم‌رزمان قدیمی جای خود را به تازه‌واردهای عرصۀ سیاست داده‌اند، روزنامه‌نگارانی که پیشتر بخشی از ساختار قدرت بودند اکنون بیگانگانی عیب‌جو به شمار می‌آیند که آنها را باید یا ساکت کرد یا از میدان بیرون راند. در همین حال، مطبوعات گرفتار این معضل هم هستند که اگر برای نخبگان و خواص بنویسند، شمار آگهی‌دهندگان کمتر از زمانی خواهد بود که مردم‌پسند و پرتیراژ باشند. بنابراین بسیاری از نویسندگان مطبوعات باید میان سلیقۀ خود و سلیقۀ عامّه تعادل برقرار کنند. مارتین واکر دربارۀ روزنامۀ گاردین هم که خود سال‌ها در آن کار کرده، می‌گوید این‌روزنامه از محک پوشش وقایع ایران سربلند بیرون آمد چون نخستین‌روزنامه‌ای بود که متوجه شد شب‌های شعر سال‌های ۱۹۷۶ تا ۱۹۷۷، عرض اندامی داخلی و روشنفکرانه مقابل حکومت شاه هستند و نشان از نارضایتی در ایران دارند. واکر می‌گوید گاردین هرگز نمی‌گذاشت خوانندگانش فراموش کنند که ایران با همۀ ارزش بدیهی استراتژیک و اقتصادی‌اش برای غرب، گرفتار دیکتاتوری خودسرانه و بی‌رحمانۀ شاه است. کتاب «قدرتهای جهان مطبوعات همراه با وقایع‌نگاری یک شکست؛ بازتاب آخرین سال‌های رژیم شاه در دوازده روزنامۀ بزرگ جهان»، ۱۲ فصل دارد که به‌ترتیب عبارت‌اند از: «تایمز»، «لوموند»، «دی ولت»، «کوریه‌ره دلّا سرا»، «پراودا»، «الاهرام»، «آساهی شیمبون»، «نیویورک تایمز»، «واشنگتن پست»، «گلوب اند میل»، «ایج ملبورن» و «راند دیلی میل». پیش از فصول اصلی، بخش‌های «یادداشت ویراست جدید»، «یادداشت مترجم: تقدس و ابتذال ستونهای چاپی»، «دربارۀ نویسنده» و «یادداشت مؤلف» درج شده و پس از ۱۲ فصل کتاب هم «وقایع‌نگاری یک شکست»، «نتیجه‌گیری» و «نمایه» آمده‌اند.
گروه اندیشه
مبنع: روزنامۀ سازندگی (شمارۀ ۱۰۵۰)
