تهی شدن از انسانیت

تهی شدن از انسانیت بزرگترین رنج آدمی‌ست.

اندرو بروک میلر، رمان‌نویس پرکار انگلیسی که در کشورهای مختلفی از جمله اسپانیا، ژاپن، ایرلند و فرانسه نیز زندگی کرده است، رسالۀ دکتری‌اش را در مورد نویسندگی خلاق و نقد ادبی در دانشگاه لانکستر نوشته است. اولین کتاب او، رمان «درد نهفته»، که در سال ۱۹۹۷ در انگلستان منتشر شده، جوایز ادبی مهمی دریافت کرده است؛ جایزۀ یادبود جیمز تیت بلک در زمینۀ ادبیات داستانی، جایزۀ جهانی ادبیات دوبلین و جایزۀ ادبی گرینزانه کاوور ایتالیا. این کتاب همچنین عنوان کتاب برگزیدۀ نیویورک تایمز را در سال ۱۹۹۷ به دست آورده و تا کنون به ۳۶ زبان ترجمه شده است. در ایران نیز روزنامۀ آرمان «درد نهفته» را در فهرست بیست کتاب برتر ادبیات داستانی ترجمه شده به فارسی در سال ۱۳۹۸، قرار داده است.

سایر آثار پر‌شمار اندرو میلر که (بر اساس اطلاعات نویسندۀ این یادداشت و تا کنون) به فارسی ترجمه نشده‌اند، عبارتند از: «خانه‌ی تازه»۱۹۹۸)  (Casanova,، «اکسیژن»۲۰۰۱)  (Oxygen,، «مثبت‌اندیش»۲۰۰۵)  (The Optimists,، «یک صبح همچون پرنده‌ای»۲۰۰۸)  (One Morning Like a Bird,، «خالص»۲۰۱۱)  (Pure,، «عبور»۲۰۱۵)  (The Crossing, و «حالا ما کاملاً آزاد خواهیم بود»۲۰۱۸)  (Now We Shall Be Entirely Free,.

رمان «درد نهفته» که از ۸ بخش اصلی و فصل‌های مختلفی درون هر بخش تشکیل شده است، داستان زندگی شخصیتی به نام دکتر جیمز دایر را از زبان راوی دانای کل روایت می‌کند؛ او که با ویژگی عجیب و مادرزادی عدم احساس درد، در خانواده‌ای روستایی، پرتعداد و خوشبخت زاده می‌شود، زندگی پرفراز و نشیبی را تجربه می‌کند که از بخش سوم کتاب به صورت خطی روایت می‌شود. او که بدون داشتن مشکلی خاص و با درک کامل صحبت‌ها و رفتارهای اطرافیانش، تا یازده سالگی حرف نمی‌زند، شخصیتی بسیار پیچیده دارد. از دوران خوش زندگی در جمع خواهران و برادرانش دیری نمی‌گذرد که بیماری همه‌گیر آبله تعداد زیادی از اهالی روستا و همچنین خانوادۀ او را به دیار مرگ می‌فرستد. هراس جمعی ناشی از شیوع بیماری، درمان‌های خرافی و ابتدایی مردم و وضع فلاکت‌بار جامعه در این دوران در حین روایت داستان اصلی، به خوبی نشان داده می‌شوند. بعد از فروپاشی خانواده است که دوران کودکی پررنج جیمز نیز آغاز می‌شود. ابتدا به گروهی تبهکار می‌پیوندد که از او برای تبلیغ و فروش دارویی به ظاهر معجزه‌گر، سوء‌ استفاده می‌کنند. حوادث عجیب همچنان ادامه دارند؛ یکی از افراد خانواده‌ای ثروتمند جیمز را کشف می‌کند، او با کنجکاوی ذاتی و هوش کم‌نظیرش به شاخۀ کالبد‌شناسی رشتۀ پزشکی وارد می‌شود، در سن بیست و یک سالگی عمل جراحی پیچیده‌ای را با موفقیت انجام می‌دهد و به جراحی بسیار ماهر تبدیل می‌شود، در مسیر سن‌پترزبورگ برای جراحی کاترین، امپراتریس روسیه، حوادثی غریب پیش رویش قرار می‌گیرند و … . جیمز دایر که نمی‌تواند هیچ‌ نوعی از درد جسمی و رنج روحی را احساس ‌کند، با تجربۀ عشق، دلسوزی و لذت نیز کاملاً بیگانه است و شاید این بزرگ‌ترین درد و رنج ممکن برای انسان باشد؛ تهی شدن از آن چه انسانیت می‌نامندش.

بستر زمانی اتفاقات رمان «درد نهفته»‌ قرن هجدهم میلادی است. قرنی که برای قارۀ اروپا دوران رونق علوم تجربی، عزیز شدن علم و اهمیت یافتن صنعت است. دوره‌ای که بی‌شک محل تلاقی باورهای ناشی از تجربه و دستاوردهای علمی با عقیده‌های کهنه و پوسیدۀ خرافی است. با این حال، اقشار مختلفی از جامعه در شرایط فقر و کمبود شدید بهداشت زندگی می‌کنند. شرایط اجتماعی زندگی جیمز در کودکی از جهات بسیاری می‌تواند یادآور داستان الیورتوییست باشد: «در نخستین هفته‌های پیوستن مجددشان، جیمز همراه او در شهر می‌گشت: سرک کشیدن به میخانه‌ها، مکان‌های عمومی، قمارخانه‌ها، گودها. مردان پسرک را با شرارت نگاه و او را چنان ورانداز می‌کردند که گویی اسب یا مکنت مردی دیگر را. زنان، به وسوسۀ روی زیبایش، با مهری احتیاط‌آمیز و صبورانه به او نزدیک می‌شدند. در پایان ماه ژوئن، در اتاقی در خیابان دانمارک، با آفتابی که چون پرچمی بر کفپوش تخته‌ای سیاه گسترده بود و مگسی به رخوت بر شیشۀ مشجر می‌کوفت، گامر به وسایلی اشاره کرد، که به مدد آن، او -نه، آنان- ثروتند توانند گشت.»

«درد نهفته» به شیوۀ رمان‌های کلاسیک با جزئیات‌پردازی و توصیفات فراوان روایت می‌شود. این میزان از پرداختن به جزئیات صحنه‌ها، لباس‌ها و خلق و خو و رفتار شخصیت‌ها در بسیاری مواقع آثار بالزاک را به خاطر می‌آورد: «به جلو خان کافه ککستن می‌رسد، خم می‌شود و از در کوتاه به داخل می‌رود و در روشنایی متغیرالجهت و هوای آلودۀ آن جا می‌ایستد. پیش‌غرفه‌ای با آتشی خرد، نیمکت‌هایی که از سایش موزه‌های بی‌شمار برق افتاده‌اند، چهار میز که روی هر یک شمعی دودکنان می‌سوزد. شخص ککستن، دست به کمر، کنار آتش ایستاده، از بالای شانه‌ها شش تن از مهمانان آن شب جناب را، که بی‌حال و رمق از می و خستگی، دومینو بازی می‌کنند، تماشا می‌کند. ککستن با دیدن جیمز حالتی از خوشامدگویی به چهرۀ خود می‌دهد و دو مرد با یکدیگر سلام و علیک می‌کنند.»

ترجمۀ کتاب «درد نهفته»‌ در عین وفاداری به متن و رعایت سبک و سیاق رمان‌های قرن هجدهمی، بسیار روان است. مترجم در موارد بسیاری از واژه‌های کهن یا الگوهای دستوری ادبی استفاده کرده است تا خواننده درک روشن‌تری از زمان روایت داستان و سبک نوشتاری نویسنده داشته باشد. اما هر جا که از واژه‌ای مهجور و کم‌کاربرد و یا ناآشنا برای مخاطب عام، استفاده شده، در پانویس توضیحات لازم آورده شده است.

فاطمه صناعتیان

منبع: الف