خاک مادهٔ شگفت‌انگيزی است و باستان‌شناسی دنيای شگفت‌انگيز ديگری كه سر و كارش با اين ماده است. وقتی به يك تپهٔ باستانی كلنگ می‌زنی يا خاک يك معبد چند هزار ساله را زير و رو می‌كنی يا به استخوان‌های پوسيدهٔ يك خاک‌سپردهٔ پنج شش هزار ساله دست می‌زنی تازه آغاز كار است و راه‌يابی به راز و رمز اين دست‌يافته‌ها و آگاهی از چون و چراها، باورها، پيروزی‌ها و شكست‌ها و بسياری ديگر سخت دشوار است و گاه ناممكن. این است كه بيشتر باستان‌شناس‌ها فقط به یک تاريخ‌گذاری می‌پردازند و بس. جدا از كاوش؛ رويدادهای وابسته به آن غير منتظره و باورنكردنی و گاه بسيار تأسف‌برانگيز است.
گيسوان هزارساله بازتاب ناچيز و بخشی بسيار اندک از اين رويدادهاست.