چرا به علم اعتماد کنیم؟

پاسخ به بسیاری از پرسش‌هایی که پیرامون پایداری و ثبات مسائل مختلف مطرح می‌شوند نیازمند پژوهش از زوایای گوناگون علمی است. دانشمندان بسیاری دربارۀ خطرات ناشی از تغییر اقلیم و بحران‌های زیست‌محیطی به ما هشدار داده‌اند، اما چرا باید به هشدارهای آنان توجه کنیم؟ چرا باید سیاست‌های کلان بر اساس نگرش‌های علمی شکل بگیرند؟ اهمیت پرداختن به پرسش‌هایی از این دست، با ظهور ویروس کرونا و بحران‌های ناشی از آن، دیگرباره توجه بسیاری از متفکران جهان را جلب کرده است. نیومی اورسکیز، استاد تاریخ و فلسفۀ علم دانشگاه هاروارد، در کتاب «چرا به علم اعتماد کنیم» به بررسی این موضوع می‌پردازد و روشن می‌سازد که چرا ماهیت اجتماعیِ معرفت علمی بزرگ‌ترین قوت آن است و مهم‌ترین دلیل اعتماد به علم است.

بسیاری از علاقه‌مندان به مباحث پایداری و ثبات نظریه‌های علمیْ اورسکیز را به‌واسطۀ مجموعه‌مقالاتش در حوزۀ تغییر اقلیم می‌شناسند. او در کتاب «چرا به علم اعتماد کنیم»، به‌صورت نظری، به بررسی تاریخ علم می‌پردازد. این کتاب تفکربرانگیز و مناسب نیازِ روز بر اساس «سخنرانی‌های تَنِر دربارۀ ارزش‌های انسانی» در دانشگاه پرینستن تألیف شده است. مقدمۀ روشنگر کتاب را استیون مَسیدو، استاد صاحب‌کرسی لارنس س. راکفلر در سیاست و مدیر سابق مرکز دانشگاهی برای ارزش‌ها در دانشگاه پرینستن، نگاشته است و محققان برجسته‌ای در عرصۀ علوم سیاسی، تاریخ علم، فلسفۀ علم و اقلیم‌شناسی واکنش‌های انتقادی‌ای داشته‌اند که نقل آنها در کتاب بر ارزش و فایدۀ کتاب افزوده است.

نیومی اورسکیز در کتاب خود، «چرا باید به علم اعتماد کنیم»، پاسخ به این پرسشِ بااهمیت را نه در روش‌های علمی بلکه در اجماع دانشمندان زمینه‌های مختلف می‌داند. اورسکیز برای توضیح و تبیین پاسخ خود به بررسی تاریخ فلسفۀ علم می‌پردازد و باور دارد که روش‌های علمی با وجود موفقیت عملی‌شان، با توجه به اینکه خود از نگرش‌های تجربی و برداشت‌های نظری نشأت می‌گیرند، به‌تنهایی سبب تولید علم نمی‌شوند. اورسکیز در ادامه به این مبحث می‌پردازد که اجماع دانشمندان است که سبب شکل‌گیری علمی می‌شود که قابل‌اعتماد است.

«چرا به علم اعتماد کنیم» کتابی است که هم برای خوانندگانی که از قبل با فلسفۀ علم آشنایی دارند خواندنی و جذاب است و هم برای خوانندگانی که به دنبال اثری برای آشنایی با فلسفۀ علم‌اند. این کتاب خوانندگان را در برابر پرسش‌های بنیادینی قرار می‌دهد که پاسخ به آنها، در دنیای امروز ما که عصر اخبار جعلی و حقایق شبه‌علمی و درهم‌آمیزی ایدئولوژی و آرای شخصیِ غیرعلمی با شواهد تجربی و روش‌های علمی است، اهمیت ویژه‌ای دارد.

نیلو زند