شعر و ادب فارسی
تکامل فرایندی شگفت‌انگیز و همیشه در تغییر
تکامل فرایندی شگفت‌انگیز و همیشه در تغییر است. تکامل نشان می‌دهد که ما انسان‌ها چه نسبتی با تمام جانداران دیگر داریم، نه فقط با انسان‌ریخت‌ها و میمون‌ها، بلکه با گربه‌ها، سگ‌ها، ماهی‌ها و حتی با موز!
فرگشت یا تکامل در حوزه زیست‌شناسی، به‌معنی دگرگونی در یک یا چند ویژگی فنوتیپ و وراثت است که طی زمان در جمعیت‌های موجودات زنده رخ می‌دهد. این ویژگی‌های فنوتیپی که از نسلی به نسل بعد جابه‌جا می‌شوند، صفات کالبدشناسی (آناتومی)، بیوشیمیایی و رفتار را تعیین می‌کنند. رویداد فرگشت، به این معنی است که تمام موجودات زنده با همه تنوعی که دارند، از نیاکانی مشترک پدید آمده‌اند. فرگشت، علت پدیده گونه‌زایی است که طی آن یک گونه اجدادی منفرد به دو یا چند گونه متفاوت تقسیم می‌شود. مطالعه علمی فرگشت (تکامل) از نیمه سده نوزدهم آغاز شد، زمانی که پژوهش‌ها روی ثبت سنگواره‌ای و گوناگونی جانداران، بسیاری از دانشمندان را متقاعد کرد که می‌بایست گونه‌ها به نحوی تکامل یابند.
کتاب «تکامل شگفت‌انگیز» نوشته آنا کلیبورن به‌تازگی با ترجمۀ کاوه فیض‌الهی به بازار کتاب عرضه شده است. این اثر در پنج فصل با عنوان‌های «درک تکامل»، «حیات در دوران گذشته»، «درخت خانوادگی»، «تکامل در عمل»، «پوشه سازش‌های شگفت‌انگیز»، فرایند تکامل موجودات زنده را به زبانی ساده بررسی می‌کند.
آنا کلیبورن متولد سال ۱۹۶۹، نویسندۀ کتاب‌های بی‌شماری در زمینۀ دنیای طبیعی برای خوانندگان جوانتر ازجمله Usborne-Internet-Linked است. او کار خود را در انتشارات ازبورن انگلستان در سال ۱۹۹۳ به‌عنوان کارمند کارآموز آغاز کرد و سه سال بعد به‌عنوان نویسنده و سردبیر مشغول به‌کار شد. «۱۰۰ راه برای نجات کره زمین»، «زندگی ساحلی»، «۱۰۰ حقیقت دربارۀ زمین بیکران» و مجموعۀ «علوم چندش‌آور و ترسناک»، ازجمله آثار این نویسندۀ انگلیسی است.
نسبت انسان‌ها با موز!
کلیبورن در مقدمۀ کتابش، درباره این فرایند شگفت‌انگیز نوشته است: فرایند تکامل بسیار مهم است. بخش بزرگی از زیست‌شناسی یا علم بررسی جانداران است. تا قرن نوزدهم طول کشید که دانشمندان طرز کار تکامل را کشف کنند (کمتر از ۲۰۰ سال پیش). هنوز هم سرگرم بررسی‌اش هستند تا چیزهای بیشتری کشف کنند. تکامل توضیح می‌دهد که چگونه تمام جانداران امروزی روی زمین به‌وجود آمده‌اند. به همین دلیل است که این همه انواع یا گونه‌های مختلف موجودات زنده وجود دارند. به علت تکامل است که جانداران این اندازه با محیط زندگی‌شان متناسب یا سازگار به‌نظر می‌رسند. تکامل ضمناً توضیح می‌دهد که چرا در گذشته جانداران دیگر بسیاری همچون دایناسورها بودند که دیگر وجود ندارند. ما انسان‌ها نیز به لطف تکامل است که اینجاییم و مانند جانداران دیگر، ما نیز همچنان در حال تکاملیم.
تکامل فرایندی شگفت‌انگیز و همیشه در تغییر است. این کتاب به این می‌پردازد که تکامل چیست، چگونه کار می‌کند و چه کسی اسرار آن‌را کشف کرد. نشان می‌دهد که حیات چگونه طی میلیاردها سال تغییر کرده و به اشکال متفاوت بسیار انشعاب یافته است. ضمناً نشان می‌دهد که ما انسان‌ها چه نسبتی با تمام جانداران دیگر داریم، نه فقط با انسان‌ریخت‌ها و میمون‌ها، بلکه با گربه‌ها، سگ‌ها، ماهی‌ها و حتی با موز! با بعضی از عجیب‌ترین و باورنکردنی‌‌ترین جانداران و ویژگی‌هایی که تکامل در آن‌ها به‌وجود آورده، آشنا خواهید شد و کشف می‌کنید که در آینده تکامل ممکن است به کدام سو برود.»
فکرِ بکر
«نظریه انتخاب طبیعی داروین و والاس در ژوئیه ۱۸۵۸ در یک همایش علمی در لندن به جهانیان عرضه شد. اما تا یک سال پس از آن که داروین کتابش را منتشر کند، سروصدای زیادی به پا نکرد. کتاب داروین با عنوان «دربارۀ پیدایش گونه‌ها» او را به شهرت بسیاری رساند. انتخاب طبیعی، هنوز به‌عنوان توضیح اصلی تکامل، مورد پذیرش همگان است. اما انتخاب طبیعی چیست؟ بیایید درباره یک گونه مارمولک گکو فکر کنیم که در جنگلی تاریک زندگی می‌کند. پوست این گکوها رنگ‌ها و بافت‌های گوناگونی دارد. این گکوها، شب‌ها در جنگل حشره شکار می‌کنند و هنگامی که این‌کار را انجام می‌دهند، خودشان طعمه شکارچیانی مانند پرندگان و مارها می‌شوند.
پیدا کردن و گرفتن گکوهایی که آسان‌تر دیده شوند، آسان‌تر است. بنابراین شکارچیان گکوهای زرد و براق را بیشتر صید می‌کنند، زیرا آن‌ها نور مهتاب را بیشتر بازتاب می‌دهند. گکوهای مات قهوه‌ای، غذای بیشتری نیز به‌دست می‌آورند، زیرا پنهان شدن برایشان آسان‌تر است. از گکوهای مات قهوه‌ای، تعداد بیشتری زنده می‌مانند، عمرشان طولانی‌تر است و بچه‌های بیشتری هم دارند. آن‌ها نوع پوستشان را به فرزندان خود منتقل می‌کنند. این اتفاق بارها و بارها می‌افتد. با گذشت زمان، این گونه عمدتاً قهوه‌ای و مات می‌شود. اما شکارچیان هنوز گرسنه‌اند. آن‌ها هنوز هم تعدادی از گکوها را صید می‌کنند. پیدا کردن آن‌هایی که به برگ‌های مرده شبیه‌تر باشند، از همه سخت‌تر است. این گکوها عمرطولانی‌تری دارند و بچه‌های بیشتری از آن‌ها باقی می‌ماند. پس از چند نسل، رفته رفته این گونه به یک برگ قهوه‌ای شبیه و شبیه‌تر می‌شود.»
انسان، عامل انقراض دسته‌جمعی در عصر حاضر
«گاهی تعداد زیادی از گونه‌ها همه با هم یک‌جا منقرض می‌شوند، به این پدیده، انقراض دسته‌جمعی می‌گویند. حدود ۶۶ میلیون سال پیش، حدود ۸۰ درصد از گونه‌ها در انقراض دسته‌جمعی کرتاسه-ترشیاری منقرض شدند. علت این انقراض، احتمالاً برخورد سیارکی بزرگ به زمین بود. انقراض دسته‌جمعی دیگری هم‌اکنون دارد اتفاق می‌افتد. علتش، تأثیر انسان بر سیاره زمین است. شکار، آلودگی و ویرانی زیستگاه‌های طبیعی برای فراهم کردن فضای کافی برای ساخت شهر و زمین کشاورزی، گونه‌های بسیاری را به انقراض می‌کشاند.»
زهرا حقانی
منبع: ایبنا
