جان استیوارت میل

□ مواجهه با فیلسوف

فیلسوف، منتقد اجتماعی، اقتصاددان سیاسی، کارمند دولت و متفکر لیبرال انگلیسی. او از جمله کسانی بود که به رادیکال‌های منفی قرن نوزدهم شهره بودند. میل به همراه جرمی بنتام از مبدعین اصل فایده‌گرایی بود. با این اعتقاد که اعمال و افعال اخلاقی را می‌توان با رجوع به اصل راهنمای «بیشترین خوشبختی برای بیشترین افراد» ارزیابی کرد. این اصل معروف است به اصل نفع. مطابق این اصل، فرد به هنگام مواجهه با مسئله‌ای اخلاقی، به‌گونه‌ای باید عمل کند که اطمینان یابد پیامدها و نتایج عملش تعیین‌کنندۀ بیشترین خوشبختی و نیکی برای اکثریت کسانی است که متاثر از آن عمل‌اند. از نظر میل، این طبیعت آدمی است که از رنج بپرهیزد و به دنبال لذت باشد.

هدف او در کتاب «در باب آزادی» کشف و توضیح «ماهیت و حدود» سلطۀ جامعه بر فرد است. پیامد اصلی چنین سلطه‌ای خود را در بافت «نبرد» میان آزادی فردی و اقتدار سیاسی نشان می‌دهد. اگرچه تنش میان آزادی و اقتدار که دغدغۀ میل به‌شمار می‌رود چیز تازه‌ای نیست و در عصرهای گذشته نیز همواره مطرح بوده است، اما از نظر میل جامعۀ مدرن با تنظیم و اجرای منحصربه‌فردی از این مسأله روبه‌رو است. کوتاه آنکه، جامعۀ مدرن به گونه‌ای دستخوش رشد و گسترش تاریخی شده که ماهیت و شرایط این نبرد را از نو تعریف کرده است.

«جان استیوارت میل» نوشتۀ ویلیام تامس یکی از باکیفیت‌ترین شرح‌های ممکن از آرای این فیلسوف و منتقد اجتماعی لیبرال است. فیلسوفی که ایمان داشت یگانه بخشی از رفتار شخص که وی در قبال آن مسئول جامعه است بخشی است که به دیگران ارتباط دارد.

تحریریهٔ نشر نو